Migranten zonder documenten

Geliefde broeders en zusters

Het verschijnsel migratie en de daarmee verbonden complexe problematiek vormt voor de internationale gemeenschap en de afzonderlijke landen thans een grotere uitdaging dan ooit tevoren. Afzonderlijke landen grijpen vaak in door strengere immigratiewetten en verscherpte grenscontroles. Zo verliest migratie de dimensie van economische, sociale en culturele ontwikkeling die zij in het verleden had. Er wordt feitelijk steeds minder gesproken over ‘emigranten’ in hun land van herkomst en steeds meer ‘immigranten’ met betrekking tot de problemen die zij veroorzaken in de landen waar zij zich vestigen.

Migratie begint de kenmerken te vertonen van een sociale noodsituatie, allereerst vanwege de toename van het aantal illegale immigranten die, ondanks de huidige beperkende maatregelen, onmogelijk te beperken schijnt te zijn. illegale immigratie heeft altijd bestaan. Maar het werd vaak getolereerd omdat het zorgt voor een arbeidsreserve waaruit geput kan worden als legale migranten een hogere positie op de sociale ladder krijgen en een vaste baan vinden.

Het verschijnsel van de illegale migratie heeft in deze tijd aanmerkelijke afmetingen aangenomen, omdat het aanbod van buitenlandse arbeidskrachten te groot wordt in verhouding tot de behoeften van de economie, die al moeite heeft om de arbeidskrachten in eigen land op te nemen, maar ook vanwege de toename van gedwongen migratie. De behoedzaamheid die vereist is bij de aanpak van zo’n gevoelige kwestie, mag zich niet kenmerken door terughoudendheid en exclusiviteit, omdat duizenden mensen dan onder de gevolgen zouden lijden als slachtoffer van situaties die eerder zullen verslechteren dan opgelost zullen worden. De illegale status van een migrant mag hem niet in zijn waardigheid aantasten, aangezien iedereen onvervreemdbare rechten heeft die niet geschonden of genegeerd mogen worden. Illegale immigratie moet voorkomen worden, maar het is tevens van essentieel belang om de criminele activiteiten waarbij misbruik wordt gemaakt van illegale immigranten, krachtdadig te bestrijden. De meest aangewezen keuze, die consistente en duurzame resultaten zal opleveren, is de keuze voor internationale samenwerking die erop gericht is om politieke stabiliteit te bevorderen en gebrek aan ontwikkeling te verhelpen. Het huidige gebrek aan economisch en sociaal evenwicht, dat een sterke stimulans is voor de vele migranten, moet niet worden beschouwd als iets onvermijdelijks, maar als een uitdaging voor het verantwoordelijkheidsgevoel van de mensheid.

De Kerk bekijkt het probleem van de illegale migranten vanuit het standpunt van Christus, die gestorven is om de verstrooide kinderen van God samen te brengen (Joh. 11, 52) [[b:Joh. 11, 52]], om de verschoppelingen te rehabiliteren en mensen ver weg weer dichtbij halen om iedereen een plaats te geven in een gemeenschap die niet gebaseerd is op etnische, culturele of sociale kenmerken, maar op het gemeenschappelijke verlangen om Gods woord te aanvaarden en te streven naar gerechtigheid. “Bij God bestaat geen aanzien des persoons, maar uit welk volk ook ieder die Hem vreest en het goede doet, is Hem welgevallig’’ (Hand. 10, 34-35) [b:Hand. 10, 34-35]. De Kerk handelt in de traditie van het werk van Christus. Zij vraagt zich met name af hoe, met inachtneming van de wet voorzien kan worden in de behoeften van mensen die niet in een bepaald land mogen blijven. Ze stelt ook de vraag wat het recht op emigratie is waard is zonder het daarmee corresponderende recht op immigratie. Ze richt zich op het probleem hoe zij dit solidariteitswerk die christelijke gemeenschappen kan betrekken die vaak besmet zijn door de publieke opinie die immigranten vaak vijandig gezind zijn. De eerste manier om die mensen te helpen is naar ze luisteren om zo in zicht te krijgen in hun situatie en om ze, wat hun status juridisch gezien ook is, de noodzakelijke middelen van bestaan te verschaffen. Het is dan ook belangrijk om illegale migranten te helpen bij het invullen van de vereiste formulieren voor de aanvraag van een verblijfsvergunning. Sociale en liefdadige instellingen kunnen in contact treden met de autoriteiten om een passende, wettige oplossing te zoeken voor de verschillende gevallen. Dergelijke inspanningen moeten met name gedaan worden voor mensen die na een lang verblijf zozeer in de plaatselijke samenleving geworteld zijn, dat terugkeer naar hun land van herkomst gelijk zou staan aan een vorm van omgekeerde emigratie, die met name voor de kinderen ernstige gevolgen heeft.

Als men een oplossing voorziet, moeten diezelfde instellingen de mensen die zij helpen, adviseren om in een ander land een verblijfsvergunning aan te vragen of terug te keren naar hun eigen land en ze daarbij wellicht materiële steun te verlenen. Bij het zoeken naar een oplossing voor het probleem van migratie in het algemeen en van illegale migranten in het bijzonder, speelt de opstelling van het opnemende land een belangrijke rol. Het is in dit opzicht van groot belang dat de publieke opinie goed word geïnformeerd over de werkelijke situatie in het land van herkomst van de migranten, over de tragedies die zij hebben meegemaakt en over de mogelijke risico’s bij terugkeer. De armoede en rampspoed waardoor immigranten getroffen worden, zijn een reden te meer om hen ruimhartig te hulp te komen. Het is noodzakelijk om op onze hoede te zijn voor de opkomst van nieuwe vormen van racisme en uitingen van vreemdelingenhaat, die deze broeders en zusters schuldig willen aanwijzen voor eventuele moeilijkheden in de plaatselijke situatie. Gezien de omvang die het verschijnsel illegale migratie heeft aangenomen, dient de wetgeving van alle betrokken landen op elkaar afgestemd te worden, ook voor een gelijkmatiger verdeling van de lasten van een evenwichtige oplossing. Het moet vermeden worden dat men zijn toevlucht neemt tot het gebruik van overheidsmaatregelen die erop gericht zijn om het criterium van gezinslidmaatschap in te perken, hetgeen ertoe leidt dat er een onrechtvaardige druk wordt uitgeoefend op mensen wie het recht om met hun gezin samen te leven, niet ontzegd mag worden door welke wet en in welke illegale situatie dan ook. Er moet een doeltreffende bescherming zijn voor hen die, hoewel zijn hun land ontvlucht zijn om redenen die in de internationale verdragen niet worden erkend, hun leven werkelijk niet zeker zijn als zij gedwongen worden om naar hun vaderland terug te keren.

Ik verzoek de afzonderlijke kerken dringend om reflectie te stimuleren, richtlijnen aan te geven en informatie te verschaffen die pastoraal en maatschappelijk werkers helpen om oordeelkundig te handelen in een zaak die zo gevoelig ligt en zo complex is als deze. Als de inschatting van een probleem bepaald wordt door een vooroordeel en vreemdelingenhaat, moet de Kerk niet verzuimen om het op te nemen voor de broederschap en dat vergezeld laten gaan van daden waaruit blijkt dat naastenliefde op de eerste plaats komt. De vooraanstaande plaats die wordt ingenomen door de welzijnsaspecten van hun precaire situatie, mag niet betekenen dat er minder aandacht wordt besteed aan het feit dat zich onder de illegale migranten katholieke christenen bevinden die vanuit hetzelfde geloof vaak behoefte hebben aan een zielzorger en aan een plaats waar ze kunnen bidden, Gods woord kunnen horen en de geheimenissen van de Heer kunnen vieren. De diocesen hebben de plicht om aan deze behoefte tegemoet te komen. In de Kerk is niemand een vreemdeling en de Kerk is niemand, wie of waar ook, vreemd. Als sacrament van eenheid en daarmee als teken en een samenbindende kracht voor de hele mensheid is de Kerk de plek waar illegale migranten als broeders en zusters worden erkend. Het is de taak van de verschillende diocesen om er actief op toe te zien dat deze mensen, die gedwongen buiten het sociale vangnet van de burgerlijke samenleving leven, in de christelijke gemeenschap een gevoel van broederschap ondervinden. Solidariteit betekent dat je de verantwoordelijkheid neemt voor mensen in moeilijkheden. Voor christenen is de migrant niet slechts een persoon die gerespecteerd moet worden in overeenstemming met de normen die in de wet zijn vastgelegd, maar een mens wiens aanwezigheid een uitdaging betekent en wiens behoeften een verplichting voor hun verantwoordelijkheid zijn. ‘Wat hebt gij met uw broer gedaan?’ (Gen. 4, 9) [[b:Gen. 4, 9]]. Het antwoord mag niet beperkt blijven tot wat de wet voorschrijft, maar moet bepaald worden door een solidaire handelwijze.

De mens is, met name als hij zwak en onbeschermd is en aan de rand van de samenleving leeft, een sacrament van Christus’ aanwezigheid (Mt. 25, 40-45) [[b:Mt. 25, 40-45]]. ‘Dat volk, ja, dat de Wet niet kent; vervloekt is het!’ (Joh. 7, 49) [b:Joh. 7, 49]. Zo veroordeelden de Farizeeën over degenen die Jezus geholpen had op een wijze die de grenzen van hun geboden overschreed. Hij kwam om te zoeken en te redden wat verloren was (Lc. 19, 10) [[b:Lc. 19, 10]], om allen die uitgestoten, verlaten en door de maatschappij verworpen waren, terug te halen. ‘Ik was een vreemdeling en gij hebt Mij opgenomen’ (Mt. 25, 35) [b:Mt. 25, 35]. Het is niet alleen de taak van de Kerk om voortdurend de geloofsleer van de Heer te verkondigen, maar ook om aan te geven hoe die op een passende manier kan worden toegepast in de verschillende situaties die de veranderende tijden telkens weer creëren. In deze tijd komt de illegale migrant tot ons als de ‘vreemdeling’ in wie Jezus herkend wil worden. hem plaats bieden en solidaiteit tonen is een plicht van gastvrijheid en trouw aan de christelijke identiteit zelf. Met deze wensen schenk ik u mijn apostolische zegen als een belofte van de overvloedige hemelse beloning voor al wie zich inzet op het gebied van de migratie.

Vanuit het Vaticaan, 25 juli 1995, het zeventiende jaar van mijn pontificaat.

Paus Johannes Paulus II