Directorium de Missis cum pueris

Voor de kinderen die gedoopt zijn, zowel voor hen die nog niet volledig door de Sacramenten van Vormsel en Eucharistie in het leven der Kerk zijn opgenomen, als voor hen die nog maar pas tot de Heilige Communie zijn toegelaten, behoort de kerk een bijzondere zorg te hebben. Want de huidige levensomstandigheden, waarin de kinderen volwassen worden, zijn voor hun geestelijke groei minder bevorderlijk. vgl: Directorium Catechisticum Generale [[[894|(5)]]] Daarbij komt dat de plicht tot een christelijke opvoeding die de ouders bij het Doopsel van hun kinderen op zich hebben genomen, vaak nauwelijks door hen wordt vervuld.

Bij de kerkelijke opvoeding van de kinderen komt als bijzondere moeilijkheid, dat de liturgische vieringen, vooral van de Eucharistie, de opvoedende invloed die hun eigen is vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|33]]], op de kinderen niet volledig kunnen uitoefenen. Al mag men thans in de Eucharistie de volkstaal gebruiken, toch zijn de woorden en tekenen niet voldoende aangepast aan het begrip van kinderen. Ook in het dagelijks leven begrijpen kinderen niet altijd alles wat zij met de volwassenen meemaken, zonder zich daardoor gehinderd te voelen. Wat de liturgie betreft kan daarom ook niet verlangd worden dat alles altijd tot in onderdelen voor hen begrijpelijk zal zijn. Toch moet gevreesd worden voor geestelijk nadeel als de kinderen jaar. in jaar uit in de kerk telkens weer dingen meemaken die voor hen nauwelijks te bevatten zijn; de moderne kinderpsychologie heeft immers bewezen hoe diepgaand kinderen krachtens hun bijzondere ontvankelijkheid voor het religieuze gevormd worden door de religieuze ervaring van hun kleuter- en kinderjaren. vgl: Directorium Catechisticum Generale [[[894|(78)]]]

Gezien het voorbeeld van haar Meester, die de kleine kinderen 'omarmde en zegende' (Mc. 10, 16) [b:Mc. 10, 16] kan de Kerk de kinderen in deze omstandigheden niet aan zichzelf overlaten. Kort na het Tweede Vaticaans Concilie, dat in de Constitutie over de Liturgie [570] reeds over de noodzakelijke aanpassing van de liturgie voor verschillende groepen had gesproken vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|38]]] vgl: Actio Pastoralis [[[1382]]], begon zij daarom, vooral op de eerste bisschoppensynode [d:323], die in 1967 te Rome werd gehouden, nauwkeuriger te onderzoeken, hoe de deelneming van de kinderen aan de liturgie gemakkelijker tot stand zou kunnen komen. De Voorzitter van de Postconciliaire Raad voor de Liturgie stelde bij die gelegenheid uitdrukkelijk vast, dat er wel geen sprake kon zijn "van het ontwerpen van een geheel eigen ritus, maar eerder van het beperken, bekorten of weglaten van bepaalde onderdelen en van het uitkiezen van een aantal speciaal geschikte teksten".

Nadat door de algemene inleiding van het vernieuwde Romeins Missaal [1383], in 1969 uitgegeven, uitvoerige regelingen waren getroffen voor de Eucharistieviering met het volk, heeft deze Congregatie, gevolg gevend aan herhaaldelijke verzoeken uit heel de katholieke wereld, met medewerking van deskundige mannen en vrouwen uit vrijwel alle volken, een begin gemaakt met het opstellen van een speciaal Directorium voor de Eucharistievieringen met kinderen ter aanvulling van deze inleiding.

Aan de bisschoppenconferenties of aan afzonderlijke bisschoppen worden door dit Directorium evenals door de algemene inleiding [1383] bepaalde aanpassingen voorbehouden. zie hieronder nrs. 19, 32 en 33 [[al:19.32.33]] Aanpassingen voor de Eucharistievieringen met kinderen die in hun gebied nodig zouden zijn, en die uiteraard in een algemeen Directorium niet kunnen worden opgenomen, moeten door deze conferenties, in overeenstemming met art. 40 van de Constitutie over de Liturgie [570|40], worden voorgelegd aan de Apostolische Stoel, opdat ze met diens instemming kunnen worden ingevoerd.

In het Directorium gaat het om kinderen die de leeftijd van de zogenaamde pre-puberteit nog niet hebben bereikt. Op zichzelf spreekt het niet over kinderen die lichamelijk of geestelijk gestoord zijn, omdat voor hen niet zelden een ruimere aanpassing noodzakelijk is Vgl. De Liturgie voor de mis.. Vgl. De Liturgie voor de mis met doofstomme kinderen voor het Duitse taalgebied, op 26 juni 1970 goedgekeurd ofwel bevestigd door deze Congregatie (Prot. nr. 1546/70); toch kunnen de hier volgende regels, met de eventueel nodige veranderingen, ook op hen worden toegepast.

In het eerste hoofdstuk van het Directorium (nrs. 8 - 15) [[al:8-15]] worden de fundamentele princiepen gegeven. Gesproken wordt over de verschillende mogelijkheden om de kinderen op te voeden tot de eucharistische liturgie; een tweede hoofdstuk behandelt in het kort de Eucharistievieringen met volwassenen (nrs. 16 - 19) [[al:16-19]] waaraan ook kinderen deelnemen; een derde hoofdstuk tenslotte (nrs. 20 - 54) [[al:20-54]] bespreekt uitvoeriger de Eucharistievieringen met kinderen waaraan slechts door enkele volwassenen wordt deelgenomen.

Aangezien men zich een echt christelijk leven niet kan voorstellen zonder deelneming aan de liturgische handelingen, waarin de verzamelde gelovigen het paasmysterie vieren, mag de godsdienstige opvoeding van kinderen zich aan de gerichtheid hierop niet onttrekken, vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|14.19]]] De Kerk die de kinderen doopt, moet vertrouwend op de door dit Sacrament verleende gaven, er zorg voor dragen dat ze na hun Doopsel groeien in de gemeenschap met Christus en met hun medechristenen. Het teken en het onderpand van deze gemeenschap is de deelneming aan de eucharistische maaltijd, waartoe de kinderen worden voorbereid, of in welks betekenis men hen dieper tracht te doen doordringen. Deze liturgische en eucharistische vorming mag niet worden losgemaakt van de algemene, zowel menselijke als christelijke opvoeding; het zou zelfs nadelig zijn als de liturgische vorming een dergelijke grondslag zou missen.

Daarom moeten allen die met de opvoeding van kinderen te maken hebben, met vereende krachten en in gezamenlijk overleg ernaar streven dat deze, ook al hebben ze al enig begrip voor God en goddelijke dingen, tevens, in verhouding tot hun leeftijd en hun persoonlijke ontwikkeling, ervaring krijgen van de menselijke waarden die aan de eucharistische viering inherent zijn, bv.: handelen in gemeenschap, begroeting, vermogen om te luisteren, om vergiffenis te geven en te vragen, dankbetuiging, ervaring van symbolische handelingen, van vriendenmaal en feestelijke viering. vgl: Directorium Catechisticum Generale [[[894|(78)]]] Het behoort tot de taak van de eucharistische catechese, waarover in nr. 12 [al:12], dergelijke menselijke waarden zo te cultiveren, dat de kinderen geleidelijk, in overeenstemming met hun leeftijd en hun psychologische en maatschappelijke omstandigheden, open gaan staan om de christelijke waarden te bevatten en het Christusgeheim te vieren. vgl: Gravissimum Educationis [[[647|2]]]

In het bijbrengen van deze en christelijke waarden vervult het christelijk gezin de belangrijkste rol. vgl: Gravissimum Educationis [[[647|3]]] Daarom moet de christelijke onderrichting die gegeven wordt aan de ouders en aan anderen die een opvoedende taak hebben, mede met het oog op de liturgische vorming van de kinderen, sterk worden bevorderd.

In het bewustzijn van de plicht die de ouders bij het Doopsel van hun kinderen vrijwillig op zich hebben genomen, behoren zij hun kinderen geleidelijk op te voeden tot gebed door dagelijks samen met hen te bidden en hen tot persoonlijk gebed te brengen. vgl: Directorium Catechisticum Generale [[[894|(78)]]] Na zo te zijn voorbereid zullen de kinderen, wanneer ze vanaf hun prille jaren, zo dikwijls ze dat verlangen, samen met het gezin aan de Eucharistieviering deelnemen, er gemakkelijker toe komen om in de liturgische gemeenschap te zingen en te bidden, ze zullen zelfs in zekere mate al een eerste begrip opbrengen voor het mysterie van de Eucharistie.

Als echter de ouders vrij zwak staan in het geloof en toch een christelijk onderricht voor hun kinderen verlangen, moeten ze minstens worden uitgenodigd om de bovengenoemde waarden aan hun kinderen bij te brengen en bij gelegenheid deel te nemen aan ouderbijeenkomsten en aan niet-eucharistische vieringen die met de kinderen worden gehouden.

Bovendien hebben de christelijke gemeenschappen, waartoe de afzonderlijke gezinnen behoren of waarin de kinderen leven, een taak ten opzichte van de kinderen die in de kerk zijn gedoopt. Een christelijke gemeenschap die getuigenis aflegt van het Evangelie, de broederlijke liefde beleeft en de Christusgeheimen aktief meeviert, is voor de kinderen die in zo'n gemeenschap leven, de beste school voor het christelijk en liturgisch onderricht.

Binnen de christelijke gemeenschap kunnen peters en meters, of andere personen van aanzien, die door een apostolisch verlangen worden gedreven, aan de gezinnen die hun taak in de christelijke opvoeding nauwelijks vervullen, een belangrijke hulp bieden om de kinderen behoorlijk te onderrichten. Speciaal voor deze doeleinden dienen de kleuterscholen, de katholieke scholen en allerlei verenigingen voor kinderen.

Ofschoon de liturgie zelf haar eigen onderrichtende invloed vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|33]]] altijd uitoefent, ook op de kinderen, behoort binnen het catechetisch onderricht op school en door de parochie een bijzonder gewicht te worden toegekend aan een catechese over de Eucharistieviering vgl: Eucharisticum Mysterium [[[1560|14]]], die leidt tot een actieve, bewuste en waarachtige deelneming. vgl: Directorium Catechisticum Generale [[[894|(25)]]] Een dergelijke catechese "aangepast uiteraard aan de leeftijd en het begrip van de kinderen, moet ernaar streven om aan de hand van de voornaamste riten en gebeden de betekenis van de Eucharistieviering bij te brengen, ook met betrekking tot de deelneming aan het leven van de Kerk" Eucharisticum Mysterium [[1560|44]] vgl: Directorium Catechisticum Generale [[[894|(57)]]]; dit moet vooral gezegd worden ten aanzien van de teksten van het eucharistisch gebed en van de acclamaties, waardoor de kinderen aan dit gebed deelnemen.

Bijzondere vermelding verdient de catechese waarmee de kinderen worden voorbereid op de eerste Communie. Daarin moeten ze niet alleen leren welke de geloofswaarheden zijn met betrekking tot de Eucharistie, maar ook hoe ze in het vervolg, op hun aangepaste wijze door de boete voorbereid, volledig opgenomen in het lichaam van Christus, actief met het volk van God kunnen deelnemen aan de Eucharistie, deelhebbend aan de tafel des Heren en de gemeenschap van de gelovigen.

Tot de liturgische vorming van de kinderen en hun voorbereiding op het liturgisch leven van de kerk kan ook veel worden bijgedragen door vieringen van verschillende aard waarbij de kinderen vanuit de viering zelf bepaalde liturgische elementen gemakkelijker gaan begrijpen, met name begroeting, stilzwijgen en gemeenschappelijke lofprijzing vooral als die geschiedt met gezamenlijke zang. Toch moet ervoor worden gewaakt dat dergelijke vieringen niet een al te schools karakter krijgen.

In deze vienngen moet in overeenstemming met het begrip van de kinderen het woord van God een steeds groter plaats krijgen. Zelfs is het gewenst dat bij het groeien van hun geestelijk bevattingsvermogen met hen vrij dikwijls echte godsdienstige vieringen rond het woord van God worden gehouden, vooral tijdens de Advent en de Vasten. vgl: 4 [[[570|35]]] Deze vieringen kunnen de waardering voor het woord van God bij de kinderen aanmerkelijk bevorderen.

Elk liturgisch en godsdienstig onderricht behoort, met behoud van hetgeen gezegd is, steeds ernaar te streven om het dagelijks leven van de kinderen van dag tot dag meer aan het Evangelie te doen beantwoorden.

Op vele plaatsen zijn er, vooral op de zon- en feestdagen, Eucharistievieringen voor de parochie waaraan naast een groot aantal volwassenen ook een niet geringe groep kinderen deelneemt. In deze Eucharistievieringen kan het getuigenis van de volwassen gelovigen een sterke invloed hebben op de kinderen. Maar ook voor de volwassenen levert het geestelijk voordeel op als ze bij een dergelijke viering zich bewust worden van het aandeel der kinderen in de christelijke gemeenschap. De christelijke geest in de gezinnen wordt grotelijks bevorderd als de kinderen tezamen met hun ouders en hun andere familieleden aan zulke Eucharistievieringen deelnemen.

De kinderen die aan de Mis nog niet kunnen of willen deelnemen, kunnen aan het einde van de Eucharistieviering worden binnengeleid om tezamen met de gemeente de zegen te ontvangen, nadat ze eerst in een afgescheiden ruimte onder toezicht zijn gebleven van bv. enige parochiële helpsters.

Toch moet men bij dit soort van Eucharistievieringen er met zorg voor waken dat de kinderen zich niet verwaarloosd voelen vanwege hun onvermogen om met begrip deel te nemen aan hetgeen in de viering wordt gedaan en verkondigd. Op een of andere wijze moet althans rekening worden gehouden met hun aanwezigheid, bv. door hen speciaal toe te spreken in de inleidende woorden (bv. aan het begin en aan het einde van de Eucharistieviering) en in een deel van de preek.

Als de plaatselijke en persoonlijke omstandigheden het toelaten, is het misschien nu en dan zelfs raadzaam voor de kinderen de dienst van het woord en de preek te houden op een afgescheiden, maar niet al te ver verwijderde plaats. Voordat de eucharistische liturgie begint, worden de kinderen dan naar de plaats geleid waar de volwassenen intussen hun eigen dienst van het woord hebben gehouden.

Het kan zeer nuttig zijn in deze Eucharistievieringen bepaalde taken toe te vertrouwen aan de kinderen, bv. het aanbrengen van de gaven of het uitvoeren van één of meer gezangen van de Mis.

Nu en dan kan, als het aantal kinderen bijzonder groot is, een dergelijke Eucharistieviering zo worden ingericht dat ze nog meer aan de behoeften van de kinderen tegemoet komt. De preek kan dan tot de kinderen worden gericht, maar zó dat ook de volwassenen daar vrucht uit kunnen trekken. Naast de aanpassingen die reeds in de gewone liturgie van de Eucharistie gevonden worden, kan men in de Eucharistievieringen voor volwassenen waaraan ook kinderen deelnemen, gebruik maken van één of meer der hieronder beschreven speciale aanpassingen, overal waar de bisschop dit heeft toegestaan.

Naast de Eucharistievieringen waaraan de kinderen tegelijk met hun ouders en andere familieleden deelnemen, welke niet altijd en niet overal kunnen geschieden, worden vooral voor de weekdagen aanbevolen de Eucharistievieringen alleen voor kinderen, waaraan slechts enkele volwassenen deelnemen. Dat bij deze Missen bepaalde aanpassingen nodig zijn, is vanaf het begin der liturgische vernieuwing een algemene overtuiging. Zie nr. 3 [[al:3]] Over deze aanpassingen, en wel uitsluitend over die van meer algemene aard, zal hieronder (nrs. 38 - 54) [al:38-54] worden gesproken.

Voortdurend houde men voor ogen dat zulke Eucharistievieringen de kinderen moeten voorbereiden op de missen voor volwassenen, vooral die waarin de christelijke gemeente op de zondagen behoort samen te komen. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|42.106]]] Daarom moet men afgezien van de aanpassingen die de leeftijd noodzakelijk maakt, niet overgaan tot heel speciale riten Vgl. De eerste bisschoppensyno.. Vgl. De eerste bisschoppensynode over de liturgie: Notitiae 3 (1967) 368. die al te zeer afwijken van de gewone Misliturgie met het volk. Het doel der verschillende onderdelen moet steeds beantwoorden aan hetgeen in de algemene inleiding op het Romeins Missaal [1383] telkens daarover gezegd is, ook al kan soms om pastorale redenen een volkomen gelijkheid niet worden gevorderd.

De beginselen voor een actieve en bewuste deelneming gelden in zekere zin nog veel meer voor de Eucharistievieringen met kinderen. Men zorge dus dat alles in het werk wordt gesteld om zulk een deelneming te vergroten en te versterken. Daarom moeten zoveel mogelijk kinderen bij de viering een bijzondere rol vervullen, bv.: de ruimte en het altaar in gereedheid brengen (vgl. nr. 29) [[al:29]], als zanger optreden (vgl. nr. 24) [[al:24]], de koorzang en de instrumentale muziek verzorgen (vgl. nr. 32) [[al:32]], de lezingen voordragen (vgl. de nrs. 24 en 47) [[al:24.27]], antwoorden tijdens de preek (vgl. nr. 48) [[al:48]], de intenties van de voorbede zeggen, de gaven naar het altaar brengen en andere activiteiten van dien aard volgens de gebruiken van de verschillende volken. (vgl. nr. 34) [[al:34]]

Soms kan de deelneming ook worden bevorderd door bepaalde toevoegingen, bv. het inlassen van motieven tot dankbaarheid voordat de priester de dialoog van de prefatie inzet.

Bij dit alles moet men in het oog houden dat uiterlijke handelingen zonder vrucht blijven en zelfs nadelig zijn als ze niet dienstig zijn voor de innerlijke deelneming van de kinderen. Daarom heeft het heilige stilzwijgen ook in de Eucharistievieringen met kinderen zijn betekenis. (vgl. nr. 37) [[al:37]] Met grote zorg moet men erop letten dat de kinderen niet vergeten dat alle vormen van deelneming hun hoogtepunt vinden in de Communie, waarin het Lichaam en Bloed van Christus als geestelijk voedsel wordt ontvangen. vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(56)]]]

De priester die voorgaat in een Eucharistieviering met kinderen, moet zijn best doen om de viering zo te maken dat ze spreekt van feestelijkheid, saamhorigheid en meditatie Zie nr. 37 [[al:37]], want meer nog dan in de Eucharistievieringen met volwassenen moet deze stemming bij de viering worden opgeroepen door de priester. Het hangt af van zijn persoonlijke voorbereiding en van de wijze waarop hij zich gedraagt en waarop hij spreekt.

Allereerst moet hij zorgen voor de waardigheid en de eenvoud van zijn gebaren. Als hij de kinderen toespreekt, moet hij zich zo uitdrukken, dat hij gemakkelijk kan worden begrepen, met vermijding evenwel van iedere al te kinderlijke vormgeving.

De aansporingen die hij vrij is te geven vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(11)]]], moeten de kinderen brengen tot een echte liturgische deelneming en niet alleen maar schoolse verklaringen zijn.

Om de kinderen in de juiste stemming te brengen zal het vruchtbaar zijn als de priester hen nu en dan met zijn eigen woorden uitnodigt, bv. tot de schuldbelijdenis, tot het gebed over de gaven, tot het gebed des Heren, tot de vrede-wens en tot de Communie.

Aangezien de liturgie altijd een daad is van de hele kerkelijke gemeenschap, is het gewenst dat tenminste enkele volwassenen daarbij zijn; deze moeten niet aan de Eucharistieviering deelnemen om toezicht te houden, maar om mee te bidden en om de kinderen, voorzover nodig, te helpen. Er is niets op tegen dat één van de volwassenen, die samen met de kinderen aan de Mis deelnemen, met toestemming van de pastoor of van de rector der kerk, na het Evangelie de kinderen toespreekt, vooral als het de priester moeilijk valt zich aan te passen aan de mentaliteit van de kinderen. Daarbij houde men zich aan de bepalingen van de Congregatie voor de Geestelijkheid [d:116].

Ook in de Eucharistievieringen met kinderen bevordere men de verscheidenheid van taken, zodat de viering een gemeenschapskarakter vertoont vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|28]]]; men make bv. gebruik van lectoren en zangers, hetzij uit de kinderen, hetzij uit de volwassenen. Door de verscheidenheid van stemmen zal zo de verveling vermeden worden.

De aangewezen plaats voor de viering van de Eucharistie met kinderen is de kerk; toch moet, als daar de mogelijkheid toe is, met zorg een plaats worden uitgekozen die overeenkomt met het aantal deelnemenden en waar de kinderen zich vrij kunnen gedragen in overeenstemming met de eisen van een levende liturgie die aangepast is aan hun leeftijd.

Als echter de kerk aan deze eisen niet beantwoordt, kan het gewenst zijn nu en dan met de kinderen de Eucharistie te vieren buiten de gewijde ruimte, maar dan moet de plaats wel geschikt zijn en een zo hoge viering waardig. vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(253)]]]

Voor de Eucharistievieringen met kinderen moet een tijd van de dag worden gekozen die het best overeenkomt met hun levensomstandigheden, zodat ze zo ruim mogelijk openstaan voor het aanhoren van het woord van God en het vieren van de Eucharistie.

Een Eucharistieviering op een weekdag waaraan de kinderen deelnemen, zal zeker met groter vrucht en minder gevaar voor verveling gevierd kunnen worden als deze (bv. in internaten, waar de kinderen samen leven) niet iedere dag plaats heeft; bovendien kan ze met meer zorg worden voorbereid als de verschillende vieringen door een langere tussenpoze van elkaar gescheiden zijn.

Soms moet men de voorkeur geven aan een gemeenschappelijke gebedsdienst, waaraan de kinderen spontaan hun bijdrage kunnen leveren, aan een gezamenlijke overweging of aan een viering rond het Woord van God, waarin de voorafgaande Eucharistievieringen hun voortzetting vinden en waardoor de deelneming aan de later volgende een grotere diepte kan krijgen.

Wanneer het aantal kinderen dat tezamen de Eucharistie viert, te groot is, wordt een aandachtige en bewuste deelneming moeilijker. Daarom moet men, als dat mogelijk is, meerdere groepen vormen, die niet strikt volgens leeftijd behoren te worden samengesteld, maar eerder met het oog op de godsdienstige ontwikkeling en op de catechetische voorbereiding.

Tijdens de weekdagen kunnen dergelijke groepen het best op verschillende dagen tot het Misoffer worden uitgenodigd.

Iedere Eucharistieviering met kinderen moet zorgvuldig en tijdig worden voorbereid, vooral met betrekking tot de gebeden, de gezangen, de lezingen en de intenties van de voorbede. Daarbij worde overleg gepleegd met de volwassenen en de kinderen die bij deze Eucharistievieringen een speciale taak hebben. Het is gewenst dat enige kinderen een rol vervullen bij het in gereedheid brengen en versieren van de plaats van de viering en ook bij het gereedmaken van de kelk met de pateen en van de ampullen. Naast de passende innerlijke voorbereiding kunnen óók dergelijke activiteiten dienen om het begrip voor het gemeenschapskarakter van de viering te bevorderen.

Moet bij alle vieringen aan de zang een grote betekenis worden gehecht, vooral bij de Eucharistievieringen met kinderen behoort deze om hun bijzondere gevoeligheid voor muziek op allerlei wijzen te worden verzorgd, waarbij men dient te letten op de aard der verschillende volken en op de eigen mogelijkheden van de aanwezige kinderen. vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(19)]]]

Waar dat kan, moet men de acclamaties, vooral die een deel zijn van het eucharistisch gebed, door de kinderen liever laten zingen dan zeggen.

Om bij het zingen van het Eer aan God in den hoge, de geloofsbelijdenis, het Heilig en het Lam Gods de deelneming van de kinderen te vergemakkelijken, kan men gebruik maken van op muziek gezette vertalingen in de volkstaal die door het bevoegd gezag zijn aanvaard, ook al komen ze niet in alles overeen met de liturgische teksten. vgl: Musicam Sacram [[[1564|55]]]

Ook in de Eucharistievieringen met kinderen "kunnen muziekinstrumenten van groot nut zijn" vgl: Musicam Sacram [[[1564|62]]], vooral als ze door de kinderen zelf worden bespeeld. Ze zijn immers bevorderlijk zowel voor de zang die zij ondersteunen, als voor de meditatie van de kinderen waaraan zij voedsel geven; soms geven zij op hun eigen wijze uiting aan de feestelijke vreugde en de lofprijzing van God. Met zorg moet men er steeds voor waken dat de muziek de zang niet overheerst of bij de kinderen eerder verstrooiing dan stichting veroorzaakt; ze moet beantwoorden aan de bedoeling die voorzit bij de verschillende momenten waarop tijdens de Eucharistieviering de muziek ten gehore wordt gebracht.

Onder hetzelfde voorbehoud kan men, met de omzichtigheid en de speciale kritische zin die daarbij nodig is, in de Eucharistievieringen met kinderen gebruik maken van kunstmatig gereproduceerde muziek, volgens de normen die daarvoor door de bisschoppenconferentie zijn vastgesteld.

Rekening houdend met de aard van de liturgie als een aktiviteit van de gehele mens en met de kinderpsychologie, moet deelneming door uiterlijke gedragingen en lichaamshouding in de Eucharistievieringen met kinderen sterk bevorderd worden, in overeenstemming met de leeftijd van de kinderen en met de plaatselijke gewoonte. Veel hangt af niet alleen van de gedragingen van de priester zie nr. 23 [[al:23]], maar ook van de wijze waarop de gehele gemeenschap der kinderen zich gedraagt.

Als een bisschoppenconferentie overeenkomstig de bepaling van de algemene inleiding op het Romeins Missaal [1383] de uiterlijke gedragingen tijdens de Eucharistieviering aanpast aan de volksaard vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(21)]]], moet deze ook rekening houden met de speciale gesteldheid van de kinderen of uitsluitend voor de kinderen zulke aanpassingen vaststellen.

Onder de handelingen die tot de uiterlijke gedragingen worden gerekend, verdienen de processies en de andere handelingen die een lichamelijke deelneming meebrengen, bijzondere vermelding.

Een intocht van de kinderen met de celebrerende priester in de vorm van een processie kan bijdragen tot een beter begrip voor het feit dat er nu een gemeenschap wordt gevormd vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(24)]]]; de deelneming van tenminste enkele kinderen aan de processie met het Evangelie maakt de aanwezigheid van Christus duidelijker, die het woord aan zijn volk verkondigt; een processie van de kinderen met de kelk en de gaven geeft scherper aan welke de zin en betekenis is van het gereed maken van de gaven; een behoorlijk geordende processie bij de Communie is voor de godsvrucht van de kinderen zeer bevorderlijk.

De Misliturgie zelf bevat veel visuele elementen, waaraan voor kinderen het grootste gewicht moet worden gehecht; dit moet met name worden gezegd van de speciale visuele elementen in de loop van het liturgisch jaar, bv. de kruisverering, de paaskaars, de kaarsen op het feest van de Opdracht van de Heer in de tempel (Maria Lichtmis) en de afwisseling van liturgische kleuren en gewaden.

Het kan gewenst zijn naast die visuele elementen welke aan de viering zelf en aan de plaats van de viering inherent zijn, ook andere in te voeren, waardoor de kinderen in staat worden gesteld de grote werken van God in schepping en verlossing met hun ogen waar te nemen en waardoor, dank zij de visuele ervaring, hun gebed wordt gesteund. Nooit mag de liturgie de indruk wekken van een dor bedrijf waarbij het alleen maar om gedachten gaat.

Om dezelfde reden kan ook het gebruik van door de kinderen vervaardigde tekeningen nuttig zijn, bv. om de preek te illustreren, om de intenties van de voorbede uit te beelden en om de meditatie te inspireren.

Ook in de Eucharistievieringen met kinderen "behoort het stilzwijgen, als onderdeel van de viering, op de daartoe geëigende momenten te worden onderhouden" Institutio Generalis Missalis Romani [[1383|(23)]], opdat de uiterlijke actie niet een al te grote plaats krijgt, want ook kinderen zijn op hun bescheiden wijze inderdaad tot meditatie in staat. Toch hebben ze een zekere begeleiding nodig om te leren op verschillende momenten (bv. na de Communie vgl: Eucharisticum Mysterium [[[1560|38]]] of ook na de preek) in zichzelf te keren, een korte overweging te houden of in hun hart God te prijzen en tot Hem te bidden. vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(23)]]]

Bovendien moet men er voor zorgen - en wel nauwkeuriger dan in de Eucharistievieringen met volwassenen - dat de liturgische teksten zonder overhaasting en verstaanbaar, met de nodige rustpauzen, worden uitgesproken.

Met volledig behoud van de algemene structuur van de Mis die "in zekere zin bestaat uit twee delen, nl. de dienst van het woord en de Eucharistie" en verder uit enkele riten ter opening en ter afsluiting van de viering zie nr. 8 [[al:8]], worden binnen de afzonderlijke delen van de viering de hieronder genoemde aanpassingen noodzakelijk geacht, opdat de kinderen inderdaad "het geheim van het geloof ... in de riten en de gebeden" Sacrosanctum Concilium [[570|48]] op de hun eigen wijze overeenkomstig de wetten van de kinderpsychologie kunnen ervaren.

Om te zorgen dat het onderscheid tussen de Eucharistievieringen met kinderen en de Eucharistievieringen met volwassenen niet te groot wordt zie nr 21 [[al:21]], mogen enige riten en teksten nooit voor de kinderen worden aangepast, o.a. "de acclamaties en de antwoorden op de begroetingen van de priester" Institutio Generalis Missalis Romani [[1383|(15)]], het gebed des Heren en de trinitarische formule aan het einde van de zegen waarmee de priester de Eucharistieviering besluit. Ook wordt aangeraden - behoudens het gebruik van de geloofsbelijdenis der apostelen waarover in nr. 49 [al:49] - de kinderen geleidelijk gewend te maken aan de geloofsbelijdenis van Nicea - Constantinopel [66].

Aangezien de openingsritus in de Eucharistieviering wil bereiken dat "de bijeengekomen gelovigen een gemeenschap gaan vormen en in de juiste gesteltenis komen om naar het woord van God te luisteren en de Eucharistie waardig te vieren" Institutio Generalis Missalis Romani [[1383|(24)]], moet men zorgen dat bij de kinderen die gesteltenis ontstaat en niet in gevaar wordt gebracht door een overmaat van de hier voorgestelde riten.

Daarom mag nu en dan een onderdeel van de openingsritus worden weggelaten of eventueel kan aan een onderdeel een grotere uitbreiding worden gegeven. Enig inleidend element dat wordt afgesloten door het gebed, moet in ieder geval altijd aanwezig zijn. Bij het uitkiezen van de afzonderlijke onderdelen moet men erop letten dat ieder onderdeel te zijner tijd verschijnt en dat er geen volledig verwaarloosd wordt.

Aangezien de lezingen uit de Heilige Schrift "het voornaamste deel van de dienst van het woord uitmaken" Institutio Generalis Missalis Romani [[1383|(33)]], mag ook in de Eucharistievieringen met kinderen een Bijbellezing nooit ontbreken.

Wat echter het aantal lezingen op de zon- en feestdagen betreft, houde men zich aan de bepalingen van de bisschoppenconferenties. Als de drie of twee lezingen die voor de zondagen of de weekdagen zijn vastgesteld, moeilijk door kinderen kunnen worden begrepen, is het geoorloofd twee of slechts één daarvan te lezen, maar de lezing uit het Evangelie mag nooit ontbreken.

Als alle lezingen die voor een dag zijn aangewezen, met het kinderlijk begrip minder schijnen overeen te komen, mag men één of meer lezingen kiezen uit het lectionarium van het Romeins Missaal of rechtstreeks uit de Bijbel, waarbij men echter wel oog moet hebben voor de liturgische tijd.

Aangeraden wordt evenwel dat de afzonderlijke bisschoppenconferenties lectionaria voor de Eucharistievieringen met kinderen laten samenstellen. Als in verband met het bevattingsvermogen van de kinderen het weglaten van een of ander vers uit een Bijbellezing noodzakelijk lijkt, moet dit voorzichtig gebeuren en wel zo "dat noch de betekenis van de tekst, noch de geest of wat men zou kunnen noemen: de stijl van de Heilige Schrift wordt verminkt".

Bij het uitkiezen van de lezingen moet men eerder letten op de inhoud dan op de lengte van de Schrifttekst. Niet altijd en niet noodzakelijk is een kortere lezing voor de kinderen geschikter dan een langere. Alles hangt af van het geestelijk nut dat de lezing voor de kinderen kan hebben.

Omdat in de Bijbeltekst "God tot zijn volk spreekt .... en Christus zelf door zijn woord temidden van de gelovigen aanwezig is" Institutio Generalis Missalis Romani [[1383|(33)]], moet een verklarende omschrijving van de Heilige Schrift vermeden worden. Aanbevolen wordt echter het gebruik van door het bevoegd gezag aanvaarde vertalingen die ten behoeve van de kindercatechese reeds bestaan.

Tussen de lezingen zinge men psalmverzen, zorgvuldig gekozen met het oog op het begrip van de kinderen, een lied in de stijl van de psalmen of het 'Alleluia' met een enkel vers. Maar bij deze gezangen moeten de kinderen altijd meedoen. Er is niets op tegen het zingen nu en dan te vervangen door een meditatieve stilte.

Wanneer slechts één lezing wordt gekozen, kan het zingen plaats vinden na de preek.

Om te bereiken dat de kinderen zich de bijbelse lezingen eigen maken en de waardigheid van Gods woord van dag tot dag beter aanvoelen, zijn alle faktoren die voor de verklaring van de lezingen dienstig zijn, van groot belang te achten.

Daaronder moeten genoemd worden de inleidende woorden die aan de lezingen voorafgaan vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(11)]]] en die de kinderen opwekken om goed en met vrucht te luisteren, zowel door een uitleg van het tekstverband als door een inleiding op de tekst zelf. Bij een mis van de heilige van de dag kan ter verklaring en illustratie van hetgeen uit de Heilige Schrift wordt voorgelezen, iets verteld worden uit diens leven, niet alleen in de preek, maar ook bij wijze van aansporing vóór de Bijbellezingen.

Waar de tekst van de lezing dat wenselijk maakt, kan het nuttig zijn dat de kinderen die voorlezen met een verdeling van de rollen, zoals voor de lezing van het passieverhaal in de Goede Week is bepaald.

In alle Eucharistievieringen met kinderen moet groot gewicht worden gehecht aan de preek, waarin het woord van God wordt verklaard. Een preek voor kinderen zal soms overgaan in een dialoog met hen, tenzij men er de voorkeur aan geeft dat ze in stilte luisteren.

Als aan het einde van de dienst van het woord de geloofsbelijdenis gezegd wordt, kan bij de kinderen de geloofsbelijdenis van de apostelen genomen worden, omdat deze immers deel uitmaakt van hun catechetisch onderricht.

Om bij de gebeden van de priester werkelijk tot een eenheid met de kinderen te komen kan de priester uit het Romeins Missaal de teksten kiezen die voor de kinderen meer geschikt zijn, waarbij echter gelet moet worden op de liturgische tijd.

Soms zal het keuze-beginsel niet voldoende zijn om te bereiken dat de kinderen de gebeden kunnen beschouwen als een uitdrukking van hun eigen leven en van hun eigen religieuze ervaring Vgl. Postconciliaire Raad.. Vgl. Postconciliaire Raad voor de Liturgie, lnstruction sur la traduction des textes liturgiques pour la célébration avec Ie peuple, 25 jan. 1969, nr. 20: Notitiae 5 (1969) 7., aangezien de gebeden voor volwassen gelovigen zijn samengesteld. In dat geval is er niets op tegen dat men de teksten van de gebeden van het Romeins Missaal aanpast aan de behoeften van de kinderen, maar zó dat door de handhaving van de bedoeling en in zekere zin van de inhoud daarvan alles vermeden wordt wat aan het literaire genre van de gebeden van de priester vreemd is, zoals zedelijke vermaningen en een al te kinderlijke spreekwijze.

In een Eucharistieviering met kinderen moet het grootste belang worden gehecht aan het eucharistisch gebed, het hoogtepunt van de gehele viering. Institutio Generalis Missalis Romani [[1383|(54)]] Veel hangt af van de wijze waarop dit gebed door de priester wordt uitgesproken zie nrs. 23 en 37 [[al:23.37]] en waarop de kinderen door hun aandachtig luisteren en hun acclamaties daaraan deelnemen.

De gesteltenis die bij dit centrum van de viering wordt vereist, de rust en de eerbied waarmee alles geschiedt, moeten de kinderen uiterst attent maken op de werkelijke tegenwoordigheid van Christus op het altaar onder de gedaanten van brood en wijn, op zijn offer, op de dankbetuiging door Hem, met Hem en in Hem en tevens op het offer van de kerk dat dan plaats vindt, waardoor de gelovigen zichzelf en hun leven met Christus aanbieden aan de eeuwige Vader in de Heilige Geest.

Intussen moet men gebruik maken van de vier gebeden die door het hoogste gezag voor de Eucharistievieringen met volwassenen zijn goedgekeurd en die voor het liturgisch gebruik zijn ingevoerd, totdat de Apostolische Stoel voor de Eucharistievieringen met kinderen een andere voorziening heeft getroffen.

Na het einde van het eucharistisch gebed dient steeds het Gebed des Heren te volgen, de breking van het brood en de uitnodiging tot de Communie zie nr. 23 [[al:23]], aangezien in de structuur van dit gedeelte van de Mis aan deze onderdelen de hoogste betekenis toekomt.

Alles worde in het werk gesteld opdat de kinderen die in de juiste gesteldheid zijn en die tot de Eucharistie zijn toegelaten, rustig en ingetogen tot de heilige tafel naderen, zodat ze volledig deel krijgen aan het mysterie van de Eucharistie. Waar dat mogelijk is, zinge men tijdens de Communieprocessie een lied dat op de kinderen is afgestemd. vgl: Musicam Sacram [[[1564|32]]]

Het afsluitend woord vóór de zegen aan het einde vgl: Institutio Generalis Missalis Romani [[[1383|(11)]]] is bij Eucharistievieringen met kinderen van groot gewicht, omdat deze, voor men ze laat heengaan, behoefte hebben aan een zekere herhaling en toepassing van hetgeen ze hebben gehoord; deze vermaning moet echter zeer kort worden geformuleerd. Vooral hier moet de band tussen liturgie en leven zo goed mogelijk tot uiting komen.

Minstens nu en dan kan de priester, in verband met de liturgische tijd en met de verschillende momenten in het leven der kinderen, gebruik maken van een rijkere zegen-formule, waarbij echter steeds de trinitarische formule en het kruisteken aan het einde behouden moeten blijven. zie nr. 39 [[al:39]]

Alles wat in dit Directorium is opgenomen bedoelt te bereiken dat de kinderen in vrijheid en met vreugde bij de viering van de Eucharistie gezamenlijk Christus kunnen ontmoeten en met Hem vóór de Vader kunnen staan. Romeins Missaal,.. Romeins Missaal, Eucharistisch Gebed II Gevormd door een bewuste en actieve deelneming aan het eucharistisch offer en aan de eucharistische maaltijd, zullen zij hopelijk van dag tot dag beter leren om in huis en buitenshuis, temidden van familieleden en leeftijdgenoten Christus te verkondigen door het geloof te beleven "dat werkt door de liefde" (Gal. 5, 6) [b:Gal. 5, 6].

Dit Directorium, dat door de Congregatie voor de Eredienst is opgesteld, werd op 22 oktober 1973 door Paus Paulus VI goedgekeurd, bekrachtigd en tot geldend recht verklaard.

Bij de Congregatie voor de Eredienst, 1 november 1973, op het hoogfeest van Allerheiligen.

Ingevolge speciale opdracht van de Paus,

Joannes Kard. Villot,
Staatssecretaris

+ A. Bugnini, titulair aartsbisschop van Diocletiana,
Secretaris van de Congregatie voor de Eredienst.