Kerstboodschap 1940

Dank, eerbiedwaardige broeders en beminde zonen, dank, zo zeggen wij u uit heel de volheid van ons hart, voor de ons dierbare gave van uw tegenwoordigheid op deze vooravond van het heilig Kerstfeest; dank, zo zeggen wij u met diepgevoelde, innige erkentelijkheid, voor uw fijngevoelde wensen en uw vurige gebeden pro Ecelesia et Pontifice, Voor Kerk en Paus Voor Kerk en Paus wensen en gebeden, waarvan de vereerde deken van het H. College, die ons zo na aan het hart ligt en onze achting en genegenheid zo waardig is, zich tot de gezagvolle en welsprekende tolk heeft gemaakt. Die rijkdom van kerstgaven daalt des te zoeter neer in onze ziel, naarmate de tijden, waarin wij leven, droeviger zijn.

Ons antwoord voor u zijn onze vaderlijke gevoelens, onze door hartelijk gebed tot God vergezelde en verlevendigde wensen voor de aanstaande feesten en voor het nieuwe jaar; dat is ons antwoord voor u, die God in Zijn genadige voorzienigheid geroepen heeft om aan onze zijde te staan als wijze en getrouwe raadgevers, beproefd en bereid tot de dienst van de dominicus grex de kudde des Heren de kudde des Heren voor u, die, als leden van de Romeinse curie een diep bewustzijn en begrip hebt van de verheven taak om ieder in zijn eigen bediening en in zijn eigen werkkring, mede te werken en deel te nemen aan de alomvattende herderlijke zorg van den plaatsbekleder van Jezus Christus.

Over allen te zamen en over ieder uwer in het bijzonder, dienaren en bewakers van de civitas supra montem posita (Mt. 5, 14; De stad bovenop de berg gelegen) [b:Mt. 5, 14] over u allen, die meer nog dan anderen tot taak hebt, u de vermaning van de Heer: luceat lux vestra coram hominibus (Mt. 5, 16; Uw licht moet schijnen voor de mensen) [[b:Mt. 5, 16]] eigen te maken en in beoefening te brengen smeken wij van den eeuwige Hogepriester, in een tijdsgewricht zo zwaar geladen met gebeurtenissen, ook voor de Kerk en de haar toevertrouwde zielen, datgene af, wat Hij zelf den Vader in een plechtig en heilig uur voor Zijn apostelen vroeg: Pater sancte, serva eos in nomine Tuo.... Non rogo, ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos a malo.... Sanctifica eos in veritate. (Joh. 17, 11.15.17; Heilige Vader, bewaar hen in Uw naam... Ik vraag niet, dat Gij hen uit de wereld wegneemt, maar dat Gij ze bewaart voor het kwaad... Heilig hen in de waarheid) [b:Joh. 17, 11.15.17].

Vanmorgen, eerbiedwaardige broeders en beminde zonen, heeft de bewonderenswaardige liturgie van de H. Kerk de zielen van haar priesters omhoog geheven door de grootse woorden van het Romeins Martyrologium: .... Ab Urbe Roma condita anno septingentesimo quinquagesimo secundo, anno imperii Octaviani Augusti quadragesimo secundo, toto Orbe in pace composito,.... Jezus Christus aeternus Deus, aeternique Patris Filius, mundum volens adventu suo piissimo consecrate, de Spiritu Sancto conceptus,.... in Bethlehem Judae nascitur ex Maria Virgine factus homo. noot volgt noot volgt

Wanneer het plechtig geluid van deze blijde boodschap, die Rome verenigt met Bethlehem, de liefdevolle geboorte van den Zaligmaker der wereld verenigt met de herinnering aan de geboorte van dat inclita Roma roemvolle Rome roemvolle Rome dat in zijn hoogste en heililgste bestemming, niet met de glorie van zijn wapens maar met de overwinningen der goddelijke genade, imperium terris, animos aequabit Olympo VI, 782 - 783: Zijn rijksgebied met de aarde gelijk zal maken, Zijn zielengrootheid met die der hemelingen [[4019]] wanneer deze heuglijke aankondiging van de komst van de

komt nog

...macht? Maar toch zal hij niet vergeten, dat de geheimzinnige ster der genade aan de hemel schittert, en dat zij voor de zielen, die hunkeren naar de kribbe van God, opnieuw zal schitteren, om ze van de dwaling naar de waarheid te geleiden, van de verdeling naar het geloof in Christus, den Zaligmaker.

Wel bewust van de duistere vermetelheid van het kwaad, dat in dit leven naar alle kanten om zich heen grijpt, ondervindt de ware volgeling van Christus in zich een krachtige aansporing tot groter waakzaamheid, zowel voor zichzelf als voor zijn in gevaar verkerende broeders. Zeker als hij is van Gods belofte en van de eindtriomf van Christus over Zijn vijanden en die van Zijn rijk, voelt hij zich innerlijk gesterkt tegen teleurstellingen en mislukkingen, nederlagen en vernederingen, en is hij in staat, een even groot vertrouwen in te boezemen aan al degenen, die hij bij zijn apostolisch werk ontmoet. Zo maakt hij zich tot hun geestelijk bolwerk, want hij biedt bemoediging en voorbeeld aan allen die in bekoring zijn om te wijken en de moed te verliezen tegenover het getal en de macht der tegenstanders. En - eindeloos dank daarvoor aan God - ook op de huidige dag is de Kerk niet arm aan zulke uitverkoren, heilige en sterke zielen - zij mogen voortkomen, uit den kring van de geestelijkheid of uit de scharen der leken -, zielen die met een heldenmoed, meestal onbekend voor de wereld en met een nimmer wankelende trouw te midden van anderen, die in kleinmoedigheid en zwakheid vervallen, de vermaning van de profeet ten uitvoer brengen: "Confortate manus dissolutas, et genua debilia roborate. Dicite pusillanimis: Confortamini, et nolite timere: ecce Deus vester ultionem adducet retributionis: Deus ipse veniet, et salvabit vos." (Jes. 35, 3-4) [b:Jes. 35, 3-4]

Maar onder de christenen ontbreken helaas niet zulke mensen, die, onder de dagelijkse last van offers en beproevingen van allerlei aard, in een wereld, die zich verwijdert van het geloof en de zedenleer, of ten minste van de vurigheid van het geloof en van de zedenleer van Christus, zowel in de innerlijke beoefening van het geloof als in het openlijk belijden er van die geestelijke energie, die vreugde en die zekerheid beginnen te verliezen, zonder welke een waarachtig en levendig "sentire cum Ecelesia" Voelen met de Kerk Voelen met de Kerk nooit lange tijd kan worden volgehouden en blijven duren. Gij ziet ze menigmaal - zonder dat zij het wellicht zelf gewaar worden, - als slachtoffers vallen en zich tot tussenpersonen maken voor het verspreiden van begrippen en theorieën, van denkwijzen en vooroordeelen, die, ontstaan in kringen, welke vreemd en vijandig staan tegenover het Christendom, de zielen der gelovigen komen belagen. Karakters van dien aard lijden weliswaar, als zij hun moeder de H. Kerk, waaraan zij in de grond wel getrouw zouden willen blijven, onbegrepen zien voor het gerechtshof van Pilatus of in het kleed van een waanzinnige onder de dienaren van Herodes. Zij geloven aan het geheim van het kruis; maar zij vergeten het te overwegen en op onze dagen toe te passen. In de lichtende en troostende uren van de Tabor voelen zij zich dicht bij Christus; in de droevige en donkere uren van Gethsemani worden zij al te gemakkelijk navolgers van de slapende leerlingen. En wanneer de gezagsdragers van deze aarde hun uiterlijke machtsmiddelen in beweging zetten, zoals de dienaren van het Sanhedrin met Jezus deden, dan ziet men ze verdwijnen in een laffe vlucht, of, wat op hetzelfde neerkomt, terugschrikken voor vrijmoedige en kordate besluiten.

Al dit weifelen van anderen, eerbiedwaardige broeders en beminde zonen, kan en mag ons niet verwonderen of verwarren, en veel minder nog er ons toe brengen, de voorbeeldige zielesterkte en de ontroerende getrouwheid te vergeten, waarmee ontelbare van onze zonen, dank zij de goddelijke bijstand, zich, vasthoudender dan alle stormen, blijven vastklampen en verankeren aan de onwrikbare rots van hun geloof en aan de Kerk van God, de beschermster, de bewaarster en de onfeilbare leermeesteres der waarheid. En daarom, vol diepbewogen dank voor de Allerhoogste en vol vaderlijke fierheid op de kroon van zovele en zo edele zonen uit alle rang en stand, aarzelen wij, niet te getuigen, dat de bewuste kennis, de vurige ijver, de onvoorwaardelijke en oprechte toewijding aan Christus en aan Zijn rijk deugden zijn, die zienderoogen bij tallozen zijn toegenomen juist daar, waar de geloofsbelijdenis offers vraagt, die zij vroeger niet gekend hebben.

Maar hoe de aan God alleen bekende verhouding ook zij tussen overwinningen en nederlagen, tussen zielen die gewonnen worden en zielen die verloren gaan, het blijft even waar en onbetwijfelbaar, dat de uitwendige en inwendige toestand van onze tijd reusachtige eisen doet ontstaan en naar voren brengt voor het apostolaat. Dat is niet alleen het geval tijdens de verdere ontwikkeling van de oorlog, maar zal nog veel meer het geval zijn op de dag, waarop bij het einde van de vijandelijkheden de volken zich zullen moeten wijden aan de genezing van de diepe wonden van de bittere erfenis op sociaal en economisch gebied, wanneer namelijk de natiën die in den oorlog zijn meegesleurd, er uit zullen komen met geestelijke wonden, die meer dan ooit een zorgzame en nauwkeurige verpleging eisen, in staat om de verderfelijke uitwerkingen er van te voorkomen en te verhinderen.

Met een tragisch en als door een noodlot veroorzaakt aanhouden gaat de strijd, eenmaal ontketend, voort op zijn bloedige weg. Hij stapelt puinhopen op puinhopen; hij spaart geen eerbiedwaardige tempels, geen waardevolle monumenten, geen toevluchtsoorden van naastenliefde; en in het gemakkelijk vergeten der normen van menselijkheid en het zich niet storen aan oorlogsgebruiken en oorlogsconventies gaat men menigmaal zo ver, dat een tijdperk, minder geschokt en bewogen dan het onze, eenmaal de gebeurtenissen van deze tijd zal optekenen onder de droevigste en donkerste bladzijden der wereldgeschiedenis.

Onze gedachte gaat met angst uit naar het ogenblik, waarop de sombere kroniek van zoveel leed, van verminkte lichamen, van in droefheid gedompelde zielen van gewonden, gevangenen, vluchtelingen, onderdrukten, hongerenden, wegterenden, vermisten - een kroniek, nu nog onbekend, of slechts ten dele bekend - in haar geheel openbaar gemaakt zal worden. Maar wat wij nu reeds weten is al genoeg om het hart te doen ineenkrimpen en te verscheuren. Wat de vrouwen en moeders van meer dan één volk betreft, het is ons, of wij voor haar de jammerkreet van de profeet horen weerklinken, waaraan de heilige liturgie gedurende het octaaf van het heilig Kerstfeest herinnert: "Een klacht werd in Rama gehoord, geween en luid gejammer: Rachel, wenend om haar kinderen, wil niet getroost worden, omdat zij niet meer zijn" (Mt. 2, 18) [b:Mt. 2, 18]

komt nog

Evenwel, ofschoon in enkele landen onze bedoelingen verijdeld zijn, is toch onze poging niet overal nutteloos geweest: niet weinige stoffelijke en geestelijke bewijzen van onze belangstelling hebben wij kunnen doen toekomen, ten minste aan een deel van de Poolse gevangenen. Verder ook, en dat vaker, aan Italiaanse gevangenen en geïnterneerden, vooral in Egypte, in Australië, in Canada.

Ook hebben wij niet gewild, dat de heilige Kerstdag over de wereld zou aanbreken, zonder, door middel van onze vertegenwoordigers, aan de Engelse en Franse krijgsgevangenen in Italië, aan de Duitse in Engeland, aan de Griekse in Albanië en aan de Italiaanse, die verspreid zijn over verschillende gebieden van het Britse rijk, vooral in Egypte, in Palestina, in Indië, iets te doen toekomen waaruit hun zou blijken, hoe wij, bemoedigend en zegenend aan hen denken.

Verder, in ons vurig verlangen om de angstige zorg der sidderende gezinnen over het lot hun ver verwijderde en ongelukkige dierbaren tot de onze te maken, zijn wij een ander werk van niet geringen omvang begonnen en bezig het krachtig te ontwikkelen en uit te breiden. Het is een poging om, waar het maar enigszins mogelijk is en toegestaan wordt, berichten in te winnen en over te brengen niet alleen van talloze gevangenen, maar ook van vluchtelingen en van even zovelen als er door de tegenwoordige droevige omstandigheden van hun vaderland en de huiselijke haard gescheiden zijn. Op die wijze hebben wij dicht bij ons eigen hart het kloppen van duizenden harten kunnen horen met de hevigste onrust van hun innigste gevoelens, of in de hunkerende spanning en onder de zware druk van de onzekerheid, in de jubelende vreugde der terugbekomen gerustheid, in de diepe smart en de kalme berusting over het lot van hun dierbaren.

Een niet geringer opbeuring is het voor ons, dat wij in staat geweest zijn, door de morele en geestelijke hulp van onze vertegenwoordigers of door de aalmoes van onze ondersteuning een aanzienlijk getal vluchtelingen, geëxpatrieerden en emigranten, ook onder de "niet-Ariërs", te troosten. Voor de Polen is onze hulp bijzonder ruim kunnen zijn evenals voor degenen, voor wie de bijdrage van de liefdadigheid onzer zonen in de Verenigde Staten van Noord Amerika onze vaderlijke belangstelling gemakkelijker maakte.

Het is nu een jaar geleden, eerbiedwaardige broeders en beminde zonen, dat wij van deze plaats enige verklaringen van principiële aard hebben afgelegd over de wezenlijke voorwaarden voor een vrede, overeenkomend met de beginselen van rechtvaardigheid, billijkheid en eer, dus van dien aard dat hij duurzaam zou zijn. En al heeft de daarop volgende ontwikkeling van de gebeurtenissen de verwezenlijking er van tot een latere tijd verschoven, toch hebben de gedachten, die wij toen uiteengezet hebben, niets verloren van hun, intrinsieke waarheid en aansluiting bij de werkelijkheid, en evenmin van hun waarde als uitdrukking van zedelijke verplichting.

Op het ogenblik staan wij tegenover een, felt, dat een merkwaardige en tekenende belangrijheid bezit. Uit de hartstochtelijke polemieken der strijdende partijen over de doeleinden van de oorlog en de regeling van de vrede duikt in altijd duidelijker vorm een quasi communis opinio Een als het ware algemeen.. Een als het ware algemeen gevoelen op, die beweert, dat zowel het Europa van voor de oorlog als zijn publieke regelingen zich in zulk een omvormingsproces bevinden, dat daarmee het begin van een nieuw tijdperk betekend wordt. Europa en de ordening der staten, zo beweert men, zullen niet meer zijn wat ze voorheen waren. Iets nieuws, iets beters, iets meer ontwikkelds, iets organisch gezonders, vrijer en krachtigers moet in de plaats komen, van het verledene, om de fouten, zwakheden en gebreken daanvan te vermijden, die, naar men zegt, in het licht der jongste gebeurtenissen zeer duldelijk te voorschijn zijn gekomen.

Het is waar: de verschillende partijen wijken in opvattingen en doelstellingen van elkaar af; maar zij komen overeen in het verlangen naar een nieuwe ordening; en een louter en eenvoudig terugkeren tot de toestanden van voorheen achten zij niet wenselijk, noch mogelijk.

Zulke stromingen en gevoelens laten, zich niet voldoende verklaren enkel door een, rerum novarum cupiditas. Omwentelingszucht Omwentelingszucht In het licht der ervaringen van dit tijdperk van lijden, onder de verpletterende druk van de offers die het vraagt of oplegt, maken nieuwe kennis en nieuw opkomende strevingen zich meester van de geesten en de gemoederen. Een zonneklare kennis der gebrekkigheid van het heden. Een vastbesloten streven naar een ordening, die de rechtsnormen voor het leven van iedereen staat afzonderlijk en voor het internationale leven in veiligheid stelt. Dat dit onstuimig verlangen zich met groter levendigheid doet gevoelen in de brede kringen van diegenen, die leven van het werk hunner handen, altijd gedwongen als zij zijn in vrede en bij oorlog meer dan anderen het bittere te proeven der wanverhoudingen op economisch, eigenlands en internationaal gebied, daarover kan niemand verwonderd zijn. En nog minder zal de Kerk daarover verbaasd zijn, die als moeder van allen zonder uitzondering beter den kreet gevoelt en begrijpt, welke als van zelf losbarst uit de gemartelde ziel der mensheid.

Onder de tegenovergestelde systemen, die aan de tijd gebonden en van de tijd afhankelijk zijn, kan de Kerk niet geroepen zijn om voor een richting meer dan voor een andere partij te kiezen. Binnen de omvang van de voor alle plaatsen en tijden geldende waarde van de goddelijke wet, wier gezag niet alleen voor de enkelingen maar ook voor de volken van kracht is, is er ruime plaats en vrijheid van beweging voor de meest uiteenlopende vormen van politieke opvattingen, terwijl het praktisch belijden van het ene politiek systeem of het andere in ruime en niet zelden beslissende mate afhangt van omstandigheden en oorzaken, die op zich beschouwd buiten het doel en de actie van de Kerk liggen. Als bewaarster en verkondigster der beginselen van geloof en zedenleer, heeft zij maar één verlangen, namelijk: met de haar ten dienste staande opvoedende en godsdienstige middelen aan alle volken zonder uitzondering te brengen de zuivere bron van het erfgoed en de waarden van het christelijke leven, opdat elk volk, op de wijze die met zijn bijzondere aard overeenkomt, van de zedelijk godsdienstige kennis en stuwende krachten gebruik make om een van menselijk standpunt waardige en geestelijk hoogstaande gemeenschap op te bouwen, die een bron is van waarachtig welzijn.

Meer dan eens heeft de Kerk voor doven moeten preken. Maar nu preekt de harde werkelijkheid op haar beurt, en op haar luiden roep: Erudimini, Leert Leert openen zich oren, die tot nu toe voor de moederlijke stem van Christus bruid gesloten waren. Tijden van allerlei nood zijn dikwijls meer dan tijden van welvaart, rijk aan ware en diepe lessen, juist zoals de smart dikwijls een leermeesteres is die meer bereikt dan het gemakkelijk verworven succes. Tantummodo sola vexatio intellectum dabit auditui. (Jes. 28, 19; "Slechts de tuchtiging alleen zal de prediking doen verstaan") [b:Jes. 28, 19]. Wij hopen dan ook in God, dat de ganse mensheid, zowel als ieder volk afzonderlijk, na deze smartvolle en bloedige leerschool te hebben doorgemaakt, wijzer, ervarener en rijper daaruit te voorschijn zal treden. Dat zij met klare ogen de waarheid zal weten te onderscheiden van den bedrieglijke schijn, dat zij haar oor zal openen om met aandacht te luisteren naar de stem van de rede - zij moge aangenaam zijn of niet -, en haar oor zal sluiten voor de zinloze retorica der dwaling; dat zij zich men overtuiging zal vormen, gebaseerd op de werkelijkheid; dat zij met ernst de verwerkelijking van recht en gerechtigheid ter hand zal nemen, niet alleen wanneer het er om gaat de vervulling te eisen van eigen aanspraken, maar ook wanneer men moet voldoen aan de gerechte aanspraken van anderen.

Alleen met zulke zielsgesteltenissen zal men aan de verleidelijke uitdrukking "nieuwe ordening" een mooie, waardige, onwankelbare inhoud kunnen geven, een inhoud die gedragen wordt door de wetten der zedelijkheid. Zo alleen zal het gevaar vermeden worden, dat begrip "nieuwe ordening" om te vormen tot een zuiver uitwendig mechanisme, dat wordt opgelegd met geweld, zonder oprechtheid, zonder volledige instemming, zonder vreugde, zonder vrede, zonder waardigheid, zonder innerlijke waarde. Dan alleen kan men aan de mensheid geven een nieuwe hoop, die de ongerustheid, wegneemt, een doel, dat aan haar edele aspiraties beantwoordt. Dan zal verdwijnen de chronische tweedracht, die thans op de wereld weegt: een macht, die nu eens in het geheim, dan weer openlijk haar neerdrukkend en vernietigend werk verricht.

Maar ziehier de onontbeerlijke voorwaarden voor zulk een nieuwe ordening:

1.
De overwinning op de haat, die thans de volkeren verdeelt; het verzaken dus aan systemen en praktijken, waaruit deze (de haat) steeds nieuw voedsel ontvangt. En inderdaad, op dit ogenblik stelt in verschillende landen een ongebreidelde propaganda, die niet terugschrikt voor klaarblijkelijke verdraaiingen der waarheid, dag na dag en als het ware uur op uur de vijandige naties in een vervalst en krenkend licht aan de publieke opinie voor. Maar wie werkelijk het welzijn van het volk beoogt, wie verlangt er toe bij te dragen, dat de geestelijke en zedelijke grondslagen van de toekomstige samenwerking der volkeren voor onberekenbare schade worden behoed, zal het als een heilige plicht en als een hoge zending beschouwen om niet te laten verloren gaan, in geest en hart der mensen, de natuurlijke idealen van de waarheidsliefde, de gerechtigheid, de welwillendheid en van de samenwerking in het goede, en bovenal het sublieme, bovennatuurlijke ideaal van de broederlijke liefde, door Christus in de wereld gebracht.

2.
De overwinning op het wantrouwen, dat als een drukkende last rust op het internationaal recht, en iedere waarachtige overeenstemming onuitvoerbaar maakt; de terugkeer derhalve tot het beginsel: Iustitiae soror incorrupta fides; I, 24, 6-7 [[8641]] tot die trouw in het onderhouden van overeenkomsten, zonder welke een veilige samenleving van volkeren, en vooral een naast elkaar bestaan van machtige en zwakke volkeren niet weer mogelijk wordt. Fundamentum autem - verkondigde de oude romeinse wijsheid - est lustitiae fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas. I, 7, 23 [[1379]]

3.
De overwinning op het funeste princiep, dat het voordeel de basis en de regel is der rechten, dat macht recht schept; een princiep, dat iedere internationale verhouding aan het wankelen brengt, zulks tot groot nadeel in het bijzonder voor de staten die, hetzij wegens hun traditionele trouw aan vredelievende methoden, hetzij wegens hun gering oorlogspotentieel, togen anderen niet willen of niet kunnen strijden; de terugkeer dus tot ware en hechte zedelijke normen in het verkeer tussen de naties, hetgeen vanzelfsprekend niet uitsluit nóch het nastreven van hetgeen nuttig maar tevens zedelijk goed is, nóch het doelmatig en wettig gebruik van macht ter bescherming van vreedzame rechten, die met geweld zijn aangevallen, of tot herstel van geschonden rechten.

4.
De overwinning op die kiemen van conflicten, welke bestaan in al te schreeuwende tegenstellingen op het terrein der wereldeconomie; een steeds voortschrijdende, actie dus - die door daaraan aangepaste waarborgen in evenwicht wordt gehouden - om te komen tot een ordening, die aan alle staten de middelen geeft om aan de eigen burgers van alle standen een passend levensonderhoud, te verzekeren.

5.
De overwinning op den geest van koud egoïsme, dat, overmoedig op eigen kracht, gemakkelijk eindigt in schending niet minder van de eer en de soevereiniteit der staten als van de gerechtvaardigde, gezonde en beheerste vrijheid der burgers. In de plaats daarvan moet er tussen de volkeren, eenmaal verzekerd van hun zelfstandigheid en onafhankelijkheid, komen een oprechte, juridische en economische solidariteit, een broederlijke samenwerking, overeenkomstig de voorschriften der goddelijke wet.

Zolang in de harde noodzaak van, de oorlog de wapens blijven spreken, zal men moeilijk definitieve daden in de zin van het herstel van zedelijk en juridisch onaantastbare rechten kunnen verwachten. Maar het zou te wensen, zijn, dat reeds nu een principiële verklaring ten gunste van de erkenning van deze rechten werd gegeven om de onrust te bedaren en de verbittering van allen, die zich bedreigd of geschonden, voelen in hun bestaan of in de vrije ontwikkeling van hun werkzaamheid.

Eerbiedwaardige broeders en beminde zonen! Als eens het ogenblik komt, waar allen naar uitzien, maar dat naar menselijk oordeel nog niet te be palen valt; het ogenblik, waarop de wapenen zullen zwijgen en waarop men in de paragrafen van het vredesverdrag de resultaten van dit reusachtig conflict zal vastleggen, dan wensen wij, ons toe, dat de mensheid en degenen die haar de weg zullen wijzen waarop zij moet voortgaan, de nodige rijpheid van geest en bekwaamheid, in de praktijk zullen hebben om het terrein te effenen voor een degelijke, waarachtige en rechtvaardige nieuwe ordening. Wij smeken God dat het zo moge zijn. En wij sporen u allen aan, uw gebeden met de onze te verenigen, opdat het licht en de bescherming van de almachtige God degenen, in wier handen beslissingen zullen liggen van zo groot gewicht voor de rust van de wereld en van zulk een zware verantwoordelijkheid, behoede voor het herhalen - in veranderde vorm - van vroegere misstappen en voor het opnieuw vallen in de fouten van het verleden. Zo toch zouden zij - ook zonder het te beseffen of te willen - de toekomst der volkeren en van hun eigen natie een weg opdrijven, waarop geen enkele ware orde te vinden is, maar alleen redenen tot vrees en aanleidingen voor nieuwe rampen. Moge dan de geest van diegenen, van wie doorzicht, wilskracht, vooruitzien en gematigdheid het geluk of het ongeluk van de volkeren zal afhangen, zich laten leiden door het licht van de welbekende spreuk: Bis vincit, qui se vincit in vietoria. Publilii Syri sententiae,.. Publilii Syri sententiae, Lipsia, 1869, n. 64.

Wij leggen met een onbegrensd vertrouwen, dat van geen wijken weet, onze verlangens, onze verwachtingen en onze gebeden in de almachtige en barmhartige handjes van den pasgeboren Verlosser, en met u, met alle priesters der H. Kerk, met al degenen die in Christus hun Heer en Zaligmaker erkennen, roepen wij Hem aan, om de mensheid te verlossen van de tweedracht, waarin de oorlog haar heeft gestort: O radix Iesse, qui stas in signum populorum, super quem continebunt reges os suum, quem Gentes deprecabuntur: veni ad liberandum nos, iam nall tardare. Brev. Rom. Antiph. maj. ante.. Brev. Rom. Antiph. maj. ante vig. Nat.

Met deze woorden vol vurig verlangen op de lippen en met de bedoeling in het hart, verlenen wij u, eerbiedwaardige broeders en beminde zonen, en aan al onze kinderen over de hele aardbodem, bijzonder aan de slachtoffers van de oorlog uit alle natiën, als onderpand van overvloedige goddelijke genade met vaderlijke liefde de apostolische zegen.