Alle katholieken verenigd in hetzelfde geloof en dezelfde hoop

Beminde zonen en dochters!

Uw bezoek geeft ons weer alle reden tot vreugde en hoop, om de woorden aan te halen waarmee men de bekende concilieconstitutie aanduidt: Gaudium et Spes [575]. Tot vreugde, omdat u met zovelen bent: vandaag biedt de basiliek van Sint Pieter geen plaats genoeg aan al onze bezoekers, zodat we ons verplicht zien drie afzonderlijke audiënties te houden. Voor ons is die grote toeloop reden tot vreugde: we zien er als het ware iets bijbels in weerspiegeld:

'Ze zijn allen verzameld en gaan naar u op, Jeruzalem ... Van verre snellen uw zonen toe, en uw dochters komen van alle kanten. Ge zult het zien, en stralen van blijdschap, en uw hart zal bonzen van vreugde: want ... de rijkdom der volken komt op u af' (Jes. 60, 4-5) [b:Jes. 60, 4-5].

Dit is toch werkelijk iets meer dan een gewoon toeristisch verschijnsel; zo'n massale bijeenkomst is niet gemakkelijk, niet gerieflijk: ze heeft niets te bieden dan het weldadig besef, dat u hier moogt vertoeven. Hier: niet alleen in het aardrijkskundig centrum van de Kerk, maar in het canonieke, historische en zichtbare, geestelijke en mystieke oord van haar onbegrijpelijke, ontroerende eenheid. Hier, bij het graf van de apostel die Christus tot grondsteen heeft geplaatst voor zijn mysterieus bouwwerk, de Kerk. Hier, waar men zo'n mooie gelegenheid heeft mensen te ontmoeten uit alle landen en zich allen broeders te voelen, allen gelovigen, allen verenigd in hetzelfde geloof en dezelfde liefde, kortom allen katholiek. En het is ook geen kwestie van toeval, of van verplichting: het is een spontane bijeenkomst, die u niet bedoelt als een schouwspel om van te genieten of te laten genieten, maar om samen te bidden, om ons te aanhoren en onze zegen te krijgen. Bij deze en dergelijke gelegenheden voelen wij meer dan ooit, hoe gering onze eigen persoon is en hoe groot onze hoedanigheid van Christus' plaatsbekleder.

Betuiging van kinderlijke aanhankelijkheid aan de Kerk
Ja, vreugde, grote vreugde bezorgt u ons. We worden nooit moe het schouwspel te bewonderen dat onze pelgrims en onze bezoekers bieden en we danken de Heer met Davids woorden: 'Ik heb met vreugde gezien, hoe uw volk, hier aanwezig, U zijn gaven heeft gebracht' (1 Kron. 29, 17) [b:1 Kron. 29, 17]: de gave van zijn geloof en de gave van zijn godsvrucht.

En, naast de vreugde, de hoop: de hoop, dat uw aanwezigheid veel betekent voor de zaak van Gods koninkrijk, de zaak dus van Christus, van zijn Kerk en van u persoonlijk. We willen iets zeggen dat u tot nadenken moet stemmen: wij hebben u nodig! Ongetwijfeld bent u hier gekomen om een daad van geloof te stellen, om uw kinderlijke aanhankelijkheid te betuigen aan de Kerk, om het voornemen te bekrachtigen dat u een christelijk leven wilt leiden. Welnu: deze geestelijke geschenken hebben we nodig. We moeten kunnen rekenen op uw hernieuwd besef katholiek te zijn, uw trouw aan Gods heilige Kerk. Daarop vertrouwen wij. En dat mogen we ook, zo te zien, alleen al omdat u hier bent gekomen uit religieuze overwegingen, uit oprechte bewogenheid.

Want u weet het: dit moment in de geschiedenis, dit keerpunt der geesten, dat de Kerk vooral in sommige landen doormaakt, is niet onvertroebeld. Dat vormt voor de herders van de Kerk en voor ons een motief van ernstige bezorgdheid en soms van bittere teleurstelling. En de reden is niet alleen, dat heel de moderne wereld haar godsbesef dreigt te verliezen, gebiologeerd als ze is door haar machtige veroveringen op wetenschappelijk en technisch terrein. Deze brengen overigens niet noodzakelijk 'de dood van God' mee, om die ongelukkige uitdrukking te gebruiken. Ze brengen niet noodzakelijk een godloze sfeer mee, ver van alle godsdienst verwijderd. Deze typisch moderne vooruitgang zou eer iets anders moeten meebrengen: een dieper, doordringender godsbesef, met meer behoefte aan aanbidding, met een zuiverder en intenser godsdienstig gevoel, thans, nu de mens op het toppunt van zijn weten staat. De reden is dus niet alleen gelegen in àeze wijd verbreide praktische afvalligheid, maar ook en vooral - voor het gevoel althans van wie verantwoordelijkheid draagt in de Kerk - in de onrust die her en der de katholieke wereld zelf in beroering brengt.

Aggiornamento en vernieuwing; geen vernieling
Het is geen geheim. Na het Concilie heeft de Kerk zich mogen verheugen - en ze verheugt zich nog steeds - in een grootse, prachtige wedergeboorte: wij zijn de eersten om deze te bewonderen en te bevorderen. Maar tevens heeft de Kerk te lijden gehad - en dat heeft ze nog steeds - van een wervelwind van ideeën en gebeurtenissen die stellig niet zijn ingegeven door de goede Geest en niets goeds inhouden voor de vitale vernieuwing die het concilie had beloofd en bevorderd. Ook in bepaalde katholieke milieus heeft zich een tweesnijdende gedachte baan gebroken: de veranderingsgedachte, die bij sommigen de gedachte heeft verdrongen van het aggiornamento, voorgestaan door paus Johannes z.g. Op onbewijsbare en onrechtmatige gronden heeft men deze trouwe herder maatstaven in de schoenen geschoven die niet meer dienen tot vernieuwing, maar soms zelfs tot vernieling van de leer en de leefregel in de Kerk van God.

Veel in het katholieke leven kan worden verbeterd en gewijzigd. Veel leerstukken kunnen worden uitgediept, aangevuld en neergelegd in beter verstaanbare bewoordingen. Veel richtlijnen kunnen worden vereenvoudigd en beter aangepast aan de behoeften van onze tijd. Maar vooral twee zaken kunnen niet ter discussie worden gesteld: de geloofswaarheden die door de overlevering en het kerkelijk leergezag met gezag zijn bekrachtigd en de bestaanswetten van de Kerk, met de daaruit voortvloeiende plicht tot gehoorzaamheid aan het herderlijk bestuur. Dit bestuur heeft Christus zelf ingesteld en de Kerk in haar wijsheid heeft het nader ontwikkeld en uitgebreid tot de verschillende delen van het mystieke en zichtbare lichaam dat de Kerk zelf is, om leiding en steun te bieden aan het veelvormig samenstel van het volk van God. Daarom: vernieuwing, ja; willekeurige verandering, nee. Een altijd nieuw en levend historisch gebeuren in Gods Kerk, ja; een historicisme dat niets heel laat van het dogma waar de Kerk zich altijd achter heeft geplaatst, nee. Een vervollediging van de theologie volgens de leer van het concilie, ja; een theologie op basis van vrije, persoonlijke theorieën, vaak aan tegenstanders ontleend, nee. Een Kerk die openstaat voor oecumenische liefde, voor een verantwoorde dialoog en voor een erkenning van de christelijke waarden die ook bij onze gescheiden broeders leven, ja; een irenisme dat de geloofswaarheden opgeeft of zich graag laat leiden door bepaalde negatieve beginselen die de verwijdering hebben bevorderd tussen veel christelijke broeders en het centrum van eenheid van de katholieke gemeenschap, nee. Godsdienstvrijheid voor iedereen binnen het raam van de burgermaatschappij, ja, en eveneens persoonlijke vrijheid van godsdienstkeuze, na gewetensvolle overweging, ja; een hanteren van de gewetensvrijheid als maatstaf voor godsdienstige waarheden, zonder de bekrachtiging van een degelijk, authentiek leergezag, nee. En zo verder.

De paus vraagt om onderscheidingsvermogen en trouw
Daarom, dierbare gelovigen, heeft de Kerk in deze tijd uw onderscheidingsvermogen en uw trouw nodig. En dit is de verwachting die wij tot onze grote troost uit uw bezoek mogen putten. Wat de Kerk nodig heeft, dat zijn gelovigen met een heldere geest, met een liefdevolle, onwankelbare trouw. Is dat uw geschenk vandaag? Duidelijke ideeën aangaande de vernieuwing van het leven in de Kerk? Het grote, kostbare, dierbare geschenk van uw trouw? We hopen het van harte.

En daarom geven we u allen, vol vreugde en verwachting, van ganser harte onze zegen.