Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Het thema van de relatie met de culturen verdient een speciale, zij het noodgedwongen niet uitputtende, beschouwing vanwege de daaruit voortkomende implicaties zowel op filosofisch als op theologisch gebied. Het proces van de ontmoeting en confrontatie met de culturen is een ervaring die de Kerk vanaf het begin van de verkondiging van het evangelie heeft beleefd. Het gebod van Christus aan de leerlingen om overal heen te gaan, "tot aan de grenzen der aarde" (Hand. 1, 8), om de door Hem geopenbaarde waarheid door te geven, bracht de christelijke gemeente er reeds zeer vroeg toe om de universaliteit van de verkondiging en de hindernissen die uit de diversiteit van de culturen ontstonden, te erkennen. Een passage uit de brief van de heilige Paulus aan de christenen van Efeze biedt een goede hulp om te begrijpen hoe de eerste gemeente met dit probleem is omgegaan. De apostel schrijft: "Nu echter zijn jullie, die eens veraf waren, door Christus Jezus, en wel door zijn bloed, dichtbij gekomen. Want Hij is onze vrede. Hij verenigde de beide delen (joden en heidenen), en haalde door zijn sterven de scheidingswand van de vijandschap omlaag" (Ef. 2, 13-14).

Met deze tekst voor ogen breidt onze overweging zich uit naar de verandering die bij de heidenen is opgetreden, die eens tot het geloof zijn gekomen. In het licht van de volheid van het door Christus volbrachte heil vallen de scheidingsmuren tussen de verschillende culturen. De belofte van God wordt nu in Christus tot een aanbod voor allen: ze is niet meer tot de eigen aard van een volk, zijn taal en zijn gebruiken beperkt, maar wordt als een schat waar ieder vrij uit putten kan, tot allen uitgebreid. Van verschillende plaatsen en tradities zijn allen er in Christus toe geroepen, aan de eenheid van de familie van Gods kinderen deel te hebben. Christus staat beide volkeren toe, 'een' te worden. Zij die 'veraf' waren, zijn dankzij het nieuwe dat het passmysterie bewerkte, 'dichtbij gekomen'. Jezus haalt de scheidingsmuren omlaag en voltrekt de vereniging op een unieke, verheven manier door de deelname aan zijn mysterie. Deze eenheid is zo diep, dat de Kerk met de H. Paulus kan zeggen: "Jullie zijn dus geen vreemden meer, zonder burgerrecht, maar medeburgers van de heiligen en huisgenoten van God" (Ef. 2, 19).

In zo'n eenvoudige zin wordt een geweldige waarheid beschreven: de ontmoeting van het geloof met de verschillende culturen heeft inderdaad een nieuwe werkelijkheid doen ontstaan. Wanneer de culturen hun wortels diep in de menselijke natuur hebben, getuigen zij van de typische openheid van de mens voor het universele en het transcendente. Daarom vormen zij verschillende wijzen van toenadering tot de waarheid; ze blijken zonder twijfel nuttig voor de mens die ze wijzen op waarden die zijn bestaan steeds menselijker kunnen maken. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 53-59 Waar de culturen zich beroepen op de waarden van de antieke overleveringen, bevatten zij - weliswaar onuitgesproken, maar daarom niet minder reëel - een verwijzing naar Gods zelfopenbaring in de natuur, zoals we eerder bij de bespreking van de wijsheidsteksten en de leer van de H. Paulus hebben gezien.