Gezin is een personengemeenschap

Heren Kardinalen,
Geliefde broeders in het Bisschopsambt en in het Priesterschap
Geliefde broers en zussen,

Ik heet jullie welkom bij gelegenheid van de XXI Algemene Vergadering [d:93] en ik dank de Voorzitter Mgr. Vincenzo Paglia voor de woorden waarmee hij onze ontmoeting heeft ingeleid. Dankjewel.

Het eerste punt waarbij ik zou willen stilstaan is dit: het gezin is een levensgemeenschap die haar eigen zelfstandige duurzaamheid heeft. Zoals de Zalige Johannes Paulus II in de Apostolische Exhortatie Familiaris Consortio [267] geschreven heeft, is het gezin niet de optelsom van de personen die er deel van uitmaken, maar een “personengemeenschap” vgl: Familiaris Consortio [[[267|17-18]]]. En een gemeenschap is meer dan de optelsom van de personen. Het is de plaats waar men leert liefhebben, het natuurlijke middelpunt van het menselijk leven. Ze bestaat uit gezichten van personen die liefhebben, met elkaar spreken, zich voor elkaar opofferen en het leven, vooral het meest broze en zwakke, verdedigen. Men zou zonder overdrijven kunnen zeggen dat het gezin de drijfkracht van de wereld en van de geschiedenis is. Elk van ons bouwt in het gezin zijn eigen persoonlijkheid op door met vader en moeder, met broers en zussen te groeien door de warmte van de thuis in te ademen. Het gezin is de plaats waar we een naam krijgen. Het is de plaats van de gevoelens, de ruimte van de intimiteit, waar men de kunst van het gesprek leert, van de tussenmenselijke omgang. In het gezin wordt de persoon bewust van de eigen waardigheid en, zeker wanneer de opvoeding christelijk is, erkent de waardigheid van elke afzonderlijke persoon, in het bijzonder van de zieke, de zwakke, uitgerangeerde.

Dit alles is de gezin - gemeenschap, die vraagt om als zodanig erkend te worden, zeker vandaag, nu de bescherming van de individuele rechten overheerst. We moeten het recht verdedigen van deze gemeenschap: het gezin. Daarom hebben jullie er goed aan gedaan bijzondere aandacht te vestigen op het Handvest van de Rechten van het gezin [281], dat dertig jaar geleden, op 22 oktober 1983 werd voorgesteld.

We komen bij het tweede punt – men zegt dat wij Jezuïeten altijd met drie spreken: drie punten: een, twee, drie. Tweede punt: het gezin steunt op het huwelijk. Door een vrije en trouwe daad van liefde, getuigen de christelijke echtgenoten ervan dat het huwelijk, als Sacrament, het fundament is waarop het gezin gegrondvest is en de vereniging en het zich wederkerig aan elkaar geven van de echtgenoten sterker maakt. Het huwelijk is als het ware het eerste Sacrament van het menselijke waar de persoon zichzelf ontdekt, zichzelf verstaat in verhouding tot de andere en in verhouding tot de liefde die in staat is te ontvangen en te geven. De echtelijke en gezinsliefde openbaart duidelijk de roeping van de persoon om op unieke wijze en voor altijd lief te hebben en dat de beproevingen, de offers en crisissen van het paar zoals die van het gezin doorgangen zijn om te groeien in het goede, in de waarheid en in de schoonheid. In het huwelijk geeft men zich volledig zonder berekening noch voorbehoud. Vertrouwend op Gods Voorzienigheid deelt men alles, geschenken en ontberingen. Dit is de ervaring die de jongeren van hun ouders en grootouders kunnen leren. Het is een ervaring van geloof in God en van wederkerig vertrouwen, van diepe vrijheid, van heiligheid. Want heiligheid veronderstelt dagelijkse zelfgave in trouw en opoffering. Maar er zijn ook problemen in het huwelijk. Verschillende gezichtspunten, jaloersheid, ruzie. Maar men moet aan de jong gehuwden zeggen dat ze de dag niet mogen eindigen zonder met elkaar vrede te sluiten. In deze daad van vrede na een discussie, een misverstand, een verborgen jaloersheid, zelfs na een zonde, wordt het Sacrament van het huwelijk hernieuwd. Vrede sluiten geeft eenheid aan het gezin. En aan de jongeren, aan de jonge echtparen zeggen dat deze weg bewandelen niet makkelijk is. Het is wel een mooie weg, zo mooi. Men moet dat zeggen!

Ik zou nu willen verwijzen naar twee perioden van het gezinsleven: de kindertijd en de oude dag. Kinderen en bejaarden vormen de twee polen van het leven en ze zijn ook het meest kwetsbaar en dikwijls het meest vergeten. Wanneer ik de biecht hoor van een jonge gehuwde man of vrouw en tijdens de belijdenis is er iets dat verwijst naar zoon of dochter, vraag ik: hoeveel kinderen hebt u? Ze geven antwoord. En dan verwachten ze allicht een andere vraag. Maar als tweede vraag stel ik altijd deze: zeg eens mijnheer of mevrouw, speelt u met uw kinderen? – Wat zegt u Vader? – Verliest u tijd met uw kinderen? Speelt u met uw kinderen? – Natuurlijk niet, weet u, wanneer ik ’s morgens het huis verlaat – zegt me de man – slapen ze nog en wanneer ik terugkeer zijn ze al in bed. Ook de onbaatzuchtigheid, de onbaatzuchtigheid van de vader en van de moeder voor de kinderen, is zo belangrijk. “Tijd verliezen” met de kinderen; spelen met de kinderen. Een samenleving die de kinderen verwaarloost en de bejaarden uitsluit, snijdt haar eigen wortels af en verduistert haar toekomst. En u maakt een evaluatie van wat onze cultuur van vandaag doet, niet? Bij deze. Telkens wanneer een kind verwaarloosd wordt en een bejaarde uitgesloten, wordt niet slechts een onrecht gepleegd, maar men bezegelt ook het bankroet van die samenleving. Zorg dragen voor de kleinen en voor de bejaarden is een keuze voor beschaving. Het gaat ook om de toekomst. Want de kleinen, de kinderen, de jongeren zullen de samenleving vooruit helpen met hun kracht, met hun jeugd en de oudere zullen ze vooruit helpen met hun wijsheid, hun herinnering die ze aan ons allen moeten doorgeven.

En het verheugt me, dat de Pauselijke Raad voor het Gezin [d:93] een nieuwe icoon van het gezin heeft bedacht die het gebeuren voorstelt van de Opdracht van Jezus in de tempel, met Maria en Jozef die het Kind volgens het voorschrift van de Wet opdragen en de twee bejaarden Simeon en Hanna die, bewogen door de Geest, Hem onthalen als de Verlosser. De titel van de icoon is betekenisvol: “Barmhartig is Hij van geslacht tot geslacht”. De Kerk die zorg draagt voor kinderen en bejaarden wordt moeder van de generaties gelovigen en, tegelijkertijd, dient ze de menselijke samenleving omdat een geest van liefde, van vertrouwelijkheid en van solidariteit allen helpt het vaderschap en het moederschap van God te herontdekken. Ik houd van dit stukje Evangelie wanneer ik lees dat de jongeren, Jozef en Maria, ook het Kind, alles doen volgens het voorschrift van de Wet. De Heilige Lucas zegt het viermaal: volgens het voorschrift van de Wet. Ze gehoorzamen de Wet, die jongeren! En de twee bejaarden laten zich horen! Simeon vindt op dat ogenblik een eigen liturgie uit en looft, de lofprijzingen aan God. Het oude vrouwtje gaat weg en maakt praatjes. Ze verkondigt met haar praatjes: “Ziet Hem!”. Wat zijn ze vrij! En driemaal wordt van de bejaarden gezegd dat ze geleid zijn door de Heilige Geest. De jongeren door de Wet en deze door de Heilige Geest. Kijken naar de bejaarden die deze geest in zich hebben, hen beluisteren!

Het “goede nieuws” over het gezin is een zeer belangrijk onderdeel van de evangelisatie die de christenen kunnen uitdragen door het getuigenis van hun leven. En ze doen dat reeds. Dat is zichtbaar in de geseculariseerde samenlevingen: waarlijk christelijke gezinnen herkent men aan de trouw, het geduld, de openheid voor het leven, de eerbied voor de bejaarden… Het geheim van dit alles is de aanwezigheid van Jezus in het gezin. Laten we dus aan allen, met eerbied en moed, de schoonheid voorstellen van het gezin en het huwelijk verlicht door het Evangelie! Daarom ook gaan we met aandacht en gevoel om met gezinnen in moeilijkheden, met gezinnen die hun grond moeten verlaten, die gebroken zijn, die geen huis en geen werk hebben of om zoveel andere redenen lijden; met de echtgenoten in crisis en met hen die al gescheiden zijn. Allen willen we nabij zijn met de verkondiging van dit Evangelie van het gezin, van deze schoonheid van het gezin.

Lieve vrienden, de werkzaamheden van uw Algemeen Vergadering kunnen een kostbare bijdrage vormen met het oog op de komende buitengewone Bisschoppensynode die gewijd zal zijn aan het gezin [d:251]. Ook om die reden dank ik u. Ik vertrouw u toe aan het Heilige Gezin van Nazareth en van harte geef ik u mijn Zegen.