Theologische en kerkelijke grondslagen van de eenheid van de Kerk van Christus

Geliefde broeders in het bisschopsambt, dierbare broeders en zusters,

Wij zijn hier verenigd rond het altaar van de Heer. Wat een vreugde onder u te zijn, mijn dierbare priesters, religieuzen, seminaristen en leken - samengekomen rond uw herders - van dit geliefde land Nicaragua, dat zo beproefd is en zo heldhaftig tegenover de natuurrampen die het hebben getroffen, zo krachtig en actief in het beantwoorden van de uitdagingen van de geschiedenis en het pogen een samenleving op te bouwen overeenkomstig de materiële behoeften en de transcendente dimensies van de mens!

Ik groet op de eerste plaats met oprechte genegenheid en achting de herder en aartsbisschop van deze stad Managua, de andere bisschoppen, en allen en ieder van u, bejaarden en jongeren, rijken en armen, werknemers en ondernemers, omdat in u allen Jezus Christus aanwezig is, 'de eerstgeborene onder vele broeders' (Rom. 8, 29) [b:Rom. 8, 29]; met Hem 'zijt gij bekleed' in uw doopsel (Gal. 3, 27) [[b:Gal. 3, 27]]; zo 'zijt gij allen tezamen één persoon in Christus Jezus' (Gal. 3, 28) [b:Gal. 3, 28].

De Bijbelteksten die zo juist in deze Eucharistie zijn verkondigd, spreken van de eenheid.

Het gaat allereerst over de eenheid van de Kerk, van het volk van God, van de 'kudde' van de ene herder. Maar ook zoals het Tweede Vaticaans Concilie leert, over 'de eenheid van heel het menselijk geslacht', waarvan de kerk als 'de innige vereniging' van ieder mens 'met God', 'als het ware een sacrament of teken' is. vgl: Lumen Gentium [[[617|1]]].

De trieste erfenis van de verdeeldheid onder de mensen, welke door de zonde van hoogmoed (Gen. 4, 4.9) [[b:Gen. 4, 4.9]] werd teweeggebracht, duurt door de eeuwen voort. De gevolgen zijn oorlogen, onderdrukkingen, vervolgingen van elkaar, haat, conflicten van allerlei aard.

Jezus Christus is daarentegen gekomen om de verloren eenheid te herstellen, opdat er 'één kudde' zal zijn en 'één herder' (Joh. 10, 16) [b:Joh. 10, 16]; een herder van wie de schapen de stem 'kennen', terwijl ze niet die van de vreemde kennen (Joh. 10, 4-5) [[b:Joh. 10, 4-5]]; Hij die de enige 'deur' is, waardoor zij moeten binnengaan. (Joh. 10, 1) [[b:Joh. 10, 1]]

De eenheid is zozeer de beweegreden van de bediening van Jezus, dat Hij is gekomen om te sterven 'om de verstrooide kinderen van God samen te brengen' (Joh. 11, 52) [b:Joh. 11, 52]. Zo leert ons de heilige evangelist Johannes, die ons Jezus toont, terwijl Hij tot de Vader bidt voor de eenheid van de gemeenschap, welke Hij aan zijn apostelen toevertrouwde (Joh. 17, 11-12) [b:Joh. 17, 11-12].

Jezus Christus heeft door zijn dood en verrijzenis en door de gave van zijn Geest de eenheid onder de mensen hersteld, heeft haar aan zijn kerk gegeven en heeft deze, zoals het concilie zegt, 'als het ware tot sacrament, dat wil zeggen het teken en het instrument, van de innige vereniging met God en van de eenheid van heel het menselijk geslacht' Lumen Gentium [[617|1]] gemaakt.

De Kerk is het gezin van God. vgl: 3de Algemene Vergadering van Latijns-Amerikaanse bisschoppen Puebla [[[1595|(238-249)]]] Evenals in een gezin moet ook in de kerk eenheid in de orde heersen. In haar heeft de een niet meer burgerrecht dan de ander: geen Joden, geen Grieken, geen slaven, geen vrijen, geen mannen, geen vrouwen, geen armen, geen rijken, omdat wij 'allen tezamen één persoon in Christus Jezus' zijn. (Gal. 3, 28) [[b:Gal. 3, 28]]

De eenheid is gegrond in 'één Heer, één geloof. .. één God en Vader van allen, die is boven allen met allen en in allen', zoals de tekst van de brief aan de Efeziërs zegt, waarnaar we hebben geluisterd (Ef. 4, 5-6) [b:Ef. 4, 5-6], en zoals u gewend bent te zingen bij uw vieringen.

Wij moeten de diepte en hechtheid van de grondslagen van de eenheid waarderen, welke wij genieten in de universele kerk, in die van Midden-Amerika en waarnaar deze plaatselijke kerk van Nicaragua onophoudelijk moet streven. Juist daarom moeten wij ook nauwkeurig de gevaren taxeren die haar bedreigen en de eisen om deze eenheid als gave van God in Jezus Christus te bewaren en te verdiepen.

Daarom, zoals ik zei in mijn brief aan de bisschoppen van Nicaragua van de maand augustus jongstleden vgl: L'Osservatore Romano, Spaanse editie, 8 augustus 1982, blz. 9 [[[6635]]], is deze 'gave' misschien juist kostbaarder, omdat ze 'kwetsbaar' en 'bedreigd' is.

De eenheid van de Kerk wordt echter op de helling gezet, wanneer tegenover de krachtige factoren die haar vormen en bewaren, het geloof zelf, het geopenbaarde woord, de sacramenten, de gehoorzaamheid aan de bisschoppen en de Paus, het bewustzijn van een gemeenschappelijke roeping en verantwoordelijkheid in de zending van Christus in de wereld, aardse overwegingen worden geplaatst en onaanvaardbare ideologische betrokkenheden, tijdelijke keuzen en zelfs kerkbegrippen die de waarheid verdringen.

Ja, mijn dierbare Middenamerikaanse en Nicaragueense broeders, wanneer de Christen, welke zijn situatie ook is, de voorkeur geeft aan welke andere doctrine of ideologie ook boven de leer van de apostelen en van de Kerk; wanneer van deze doctrines de norm van onze roeping wordt gemaakt; wanneer wordt getracht de catechese, de religieuze leer, de prediking te herinterpreteren volgens de categorieën ervan; wanneer een 'parallel leergezag' wordt ingesteld, zoals ik in mijn openingstoespraak van de conferentie van Puebla heb gezegd Tot de Bisschoppen van Latijns-Amerika bij de Opening van hun derde conferentie in Puebla (Mexico) [[1508|12]], dan wordt de eenheid van de Kerk verzwakt en wordt de uitoefening van haar zending om 'sacrament van de eenheid' te zijn voor alle mensen moeilijker gemaakt.

De eenheid van de Kerk betekent en eist van ons de radicale overwinning van al deze neigingen tot scheiding; zij betekent en eist de herziening van onze waardeschaal. Zij betekent en eist, dat wij onze leerstellige begrippen en pastorale projecten onderwerpen aan het leergezag van de Kerk, dat vertegenwoordigd wordt door de paus en de bisschoppen. Dat is ook van toepassing op het gebied van de sociale leer van de Kerk, welke door mijn voorgangers en mijzelf is uitgewerkt.

Geen Christen, en nog minder een persoon die een bijzonder wijdingstitel in de Kerk heeft, mag de verantwoordelijkheid op zich nemen deze eenheid te verbreken door naast of tegen de wil van de bisschoppen te handelen, die 'de Heilige Geest tot leiders heeft aangesteld om Gods kerk te hoeden' (Hand. 20, 28) [b:Hand. 20, 28].

Dat geldt voor elke situatie en ieder land, zodat geen proces van ontwikkeling of sociale verheffing dat zich voordoet, de eigenheid en godsdienstvrijheid van een volk, de transcendente dimensie van de menselijke persoon en het gewijde karakter van de Kerk en haar bedienaren rechtmatig in gevaar mag brengen.

De eenheid van de Kerk is een werk en een gave van Jezus Christus. Zij wordt gevormd met een verwijzing naar Hem en rond Hem. Maar Christus heeft aan de bisschoppen een allerbelangrijkste eenheidsbediening toevertrouwd in hun plaatselijke kerken vgl: Lumen Gentium [[[617|26]]] Hen komt het toe in gemeenschap met de Paus, en nooit zonder hem vgl: Lumen Gentium [[[617|22]]], de eenheid van de Kerk te bevorderen en op die manier de gemeenschappen, groepen, verschillende stromingen en categorieën van personen, die in de plaatselijke kerk en in de grote gemeenschap van de universele kerk bestaan, in deze eenheid op te bouwen. Ik ondersteun u bij deze eenmakende inspanning, welke verdiept zal worden bij uw aanstaande ad limina-bezoek. Een bewijs voor de eenheid van de kerk op een bepaalde plaats is de eerbiediging van de pastorale richtlijnen, die door de bisschoppen aan hun geestelijken en gelovigen zijn gegeven. Dit organisch pastoraal handelen is een krachtige waarborg voor de kerkelijke eenheid. Een plicht die vooral op de priesters, religieuzen en andere pastorale werkers rust.

Maar de plicht de eenheid op te bouwen en te bewaren is ook een verantwoordelijkheid voor alle leden van de kerk, die door één doopsel, in dezelfde belijdenis van het geloof, in gehoorzaamheid aan de eigen bisschop en trouw aan de opvolger van Petrus zijn verbonden. Dierbare broeders: houdt goed voor ogen, dat er gevallen zijn, dat de eenheid alleen gered kan worden. wanneer ieder in staat is van eigen denkbeelden, plannen en betrokkenheden, ook goede, af te zien - te meer wanneer ze de noodzakelijke kerkelijke verwijzing missen - voor het hogere goed van de gemeenschap met de bisschop, met de paus en met heel de Kerk.

Een verdeelde Kerk zou, zoals ik in mijn brief aan uw bisschoppen zei [6635], niet haar zending van 'sacrament van eenheid in het land' kunnen vervullen. Daarom waarschuwde ik reeds dat het 'absurd en gevaarlijk is' zich naast - om niet te zeggen tegen - de Kerk die rond de bisschop is gevormd, een andere Kerk voor te stellen, die alleen als 'charismatisch' en niet institutioneel, 'nieuw' en niet traditioneel, alternatief en, zoals onlangs werd aangeprezen, als een 'volkskerk' wordt verstaan. Ik wil vandaag deze woorden hier voor u opnieuw bevestigen. ·

De Kerk moet zich verenigd houden om de verschillende directe of indirecte vormen van materialisme te bestrijden, welke haar zending in de wereld ontmoet.

Zij moet verenigd zijn om de ware boodschap van het evangelie te verkondigen - overeenkomstig de normen van de traditie en het leergezag - en welke vrij is van misvormingen die te wijten zijn aan welke menselijke ideologie of politiek programma ook.

Het Evangelie dat aldus verstaan wordt, leidt tot de geest van waarheid en vrijheid van de kinderen van God, opdat zij zich niet laten verlokken door de anti-makende propaganda en gelegenheidspropaganda, terwijl het de mensen opvoedt voor het eeuwig leven.

De Eucharistie die wij vieren, is in zich een teken en oorzaak van eenheid. Wij zijn allen één, hoewel we met velen zijn, 'want allen hebben wij deel aan het ene brood' (1 Kor. 10, 17) [b:1 Kor. 10, 17], dat _het lichaam van Christus is. In het eucharistisch gebed dat wij over enkele ogenblikken zullen uitspreken, zullen wij de Vader vragen, dat Hij ons door de deelneming aan het lichaam en bloed van Christus tot 'één lichaam en één geest' Eucharistisch gebed III [[4105]] maakt.

Om dat te verkrijgen wordt een ernstige en formele inzet gevraagd om het fundamentele karakter van de Eucharistie als teken van de eenheid en band van de liefde te eerbiedigen.

Daarom wordt de Eucharistie niet gevierd zonder de bisschop - of de wettige bedienaar, dat wil zeggen de priester - die in zijn bisdom de geëigende voorzitter is van een Eucharistieviering welke deze naam waardig is. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|41]]] Zij wordt niet adequaat gevierd, wanneer deze kerkelijke verwijzing verloren is gegaan of wordt verdraaid, omdat men de liturgische structuur van de viering niet respecteert zoals ze is vastgesteld door mijn voorgangers en door mijzelf. De Eucharistie die in dienst wordt gesteld van eigen denkbeelden en opvattingen of van doeleinden die haar vreemd zijn, is reeds geen Eucharistie van de Kerk meer. In plaats van te verenigen, verdeelt zij.

Moge deze Eucharistie die ik zelf, opvolger van de heilige Petrus en 'fundament van de zichtbare eenheid' vgl: Lumen Gentium [[[617|18]]], voorzit en waaraan uw bisschoppen rond de paus deelnemen, u als voorbeeld dienen en als vernieuwde aanzet jn uw gedrag als Christenen.

Beminde priesters: hernieuwt aldus de eenheid onder u en met uw bisschoppen, om haar te bewaren en te doen toenemen in uw gemeenschappen. En u, religieuzen, weest altijd verenigd met de persoon en met de richtlijnen van uw bisschoppen. Moge de dienst van allen aan de eenheid een werkelijke pastorale dienst zijn aan de kudde van Jezus Christus en in zijn naam. En u, bisschoppen, weest zeer nabij aan uw priesters.

In dit verband moet ook het echte oecumenisme worden geplaatst, dat wil zeggen het streven naar de eenheid onder alle Christenen en alle christelijke gemeenschappen. Nogmaals zeg ik u, dat deze eenheid alleen gegrond kan worden in Jezus Christus, in het ene doopsel (Ef. 4, 5) [[b:Ef. 4, 5]] en in de gemeenschappelijke belijdenis van het geloof. De taak de volle gemeenschap onder de Christenen te herstellen kan geen andere verwijzingen en andere criteria hebben en moet altijd methoden van oprechte samenwerking en zoeken hebben. Zij kan geen ander doel hebben dan getuigenis geven van Jezus Christus, 'opdat de wereld gelove'. (Joh. 17, 21) [[b:Joh. 17, 21]]

Andere doeleinden of een ander gebruik van het oecumenisch streven kunnen er alleen maar toe bijdragen denkbeeldige eenheden te scheppen en in laatste instantie nieuwe verdeeldheden te veroorzaken. Wat zou het pijnlijk zijn als hetgeen moet helpen om de christelijke eenheid te herstellen en een van de pastorale prioriteiten van de kerk vormt op dit moment van de geschiedenis, door de bijziendheid van de mensen en door verkeerde criteria, een bron wordt van nieuwe en ergere breuken. Daarom spoort de heilige Paulus ons in de passage welke we hebben gelezen, aan 'de eenheid des Geestes te behouden door de band van de vrede' (Ef. 4, 3) [b:Ef. 4, 3].

Ik herhaal voor u deze aansporing en wijs u nogmaals op de grondslagen en het doel van deze eenheid. 'Eén lichaam en één Geest, zoals gij ook geroepen zijt tot een en dezelfde hoop waarvoor Gods roeping borg staat. Eén Heer, één geloof, één doop. Eén God en Vader van allen, die is boven allen en met allen en in allen' (Ef. 4, 4-6) [b:Ef. 4, 4-6].

Geliefde broeders: ik heb van hart tot hart tot u gesproken. Ik heb u dringend deze roeping en zending tot kerkelijke eenheid aanbevolen. Ik ben er zeker van dat u, volk van Nicaragua, dat altijd trouw is geweest aan de Kerk, het ook in de toekomst zult blijven.

De Paus, de Kerk verwachten dat van u. En ik vraag dit aan God voor u, met grote genegenheid en vertrouwen. Moge de voorspraak van Maria, de allerzuiverste, zoals u haar-met zo'n mooie naam noemt, en die de patrones van Nicaragua is, u helpen om altijd vast te staan in deze roeping tot eenheid en kerkelijke trouw. Het zij zo.